ପୂଜାରୀଙ୍କ ଜାତି

*****************

ହିନ୍ଦୁ ସମାଜରେ ଅଧିକାଂଶତଃ ପଣ୍ଡା ,ପୂଜାରୀ ବ୍ରାହ୍ମଣ ସମୁଦାୟ ରୁ ଆସିଥାନ୍ତି। କିନ୍ତୁ ଏହା କୌଣସି ଧର୍ମ ନିର୍ଦେଶିତ ବ୍ୟବସ୍ଥା ନୁହେଁ, ମାତ୍ର ଏକ ସାମାଜିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅଟେ। ଅର୍ଥାତ୍ ସମାଜ ବ୍ରାହ୍ମଣକୁ ଏହି କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ସର୍ବାଧିକ ଉପଯୁକ୍ତ ମାନି ଏହି ଦାୟିତ୍ୱ ଦେଇଛି; କିନ୍ତୁ ବେଦ, ଉପନିଷଦ, ଧର୍ମସୂତ୍ର ବା ସ୍ମୃତି ଗ୍ରନ୍ଥରେ ଏପରି କୌଣସି ନିର୍ଦେଶ ନାହିଁ।

ଗୌତମ ଆଦି ଧର୍ମସୂତ୍ର ତଥା ମନୁ ଆଦି ବିଭିନ୍ନ ସ୍ମୃତି ଗ୍ରନ୍ଥରେ ବ୍ରାହ୍ମଣର #ଛଅ_କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ବିହିତ ଅଛି-- ଅଧ୍ୟୟନ,ଅଧ୍ୟାପନ, ଯଜନ, ଯାଜନ, ଦାନ ତଥା ପ୍ରତିଗ୍ରହ। ଅର୍ଥାତ୍ ଏହି ଛଅ ବିହିତ କର୍ମ ବ୍ରାହ୍ମଣ ପାଇଁ ଶ୍ରେୟସ୍କର ଅଟେ, ଅନ୍ୟ କର୍ମ ନୁହେଁ। ପୁରୋହିତ, ପଣ୍ଡା, ପୂଜାରୀ ର କର୍ମ ବ୍ରାହ୍ମଣ ପାଇଁ ନିନ୍ଦନୀୟ ଅଟେ।

ସମାଜ ଏହି ଭାର ବ୍ରାହ୍ମଣକୁ ଦେଲା ବା ବ୍ରାହ୍ମଣ ଏହି ଭାର ସ୍ଵୀକାର କଲା କେବଳ ଏଇଥିପାଇଁ ଯେ କୌଣସି ଅଙ୍ଗକୁ ତ ଏ କାମ କରିବାର ହିଁ ଥିଲା। ସମାଜର ସାମୁହିକ ପୂଜାସ୍ଥଳ ବା ପୂଜନ ଆଚାର ପ୍ରତି ଶ୍ରଦ୍ଧାର ଆଶ୍ରୟ ସମାଜର କୌଣସି ବର୍ଗକୁ କରିବାର ହିଁ ଥିଲା ଆଉ ନିଜ ଆଚାର, ବିଚାର, ନିୟମ, ସଞ୍ଜମ, ଚାଲି-ଚଳନ ଓ ଖାଦ୍ୟ-ପେୟର ପବିତ୍ରତା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବ୍ରାହ୍ମଣ ସବୁଠାରୁ ଉପଯୁକ୍ତ ବର୍ଗ ପ୍ରତୀତ ହେଲା, ତେଣୁ ତାକୁ ଏ ଦାୟିତ୍ୱ ମିଳିଲା।

ବ୍ରାହ୍ମଣର ଉପରୋକ୍ତ ଛଅ କର୍ତ୍ତବ୍ୟର ପଣ୍ଡା ବା ପୂଜାରୀର କାମ ସହ କୌଣସି ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ସମ୍ବନ୍ଧ ନାହିଁ କିନ୍ତୁ ପରୋକ୍ଷ ରୂପରେ ଏହି ଛଅ କାର୍ଯ୍ୟ ପୂଜାରୀ, ପୁରୋହିତ କର୍ମର ଯେତେ ନିକଟସ୍ଥ ସେତେ କୌଣସି ଅନ୍ୟ ବର୍ଗର କର୍ମ ନୁହେଁ । ବିଶେଷକରି ଅଧ୍ୟୟନ, ଯାଜନ ଓ ଦାନର କାର୍ଯ୍ୟ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଓ ପୂଜାରୀ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ସମ୍ବନ୍ଧ ସ୍ଥାପିତ କରିଥାଏ। ଏହି କାରଣରୁ ବି ପୂଜାରୀର କାର୍ଯ୍ୟକୁ ବ୍ରାହ୍ମଣର ଅନୁକୂଳ ମନାଗଲା।

କିନ୍ତୁ ଏହି ସାମାଜିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଶାବ୍ଦିକ ରୂପରେ ବି ତଥା ବ୍ୟବହାରରେ ବି ଧାର୍ମିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସହ ମେଳ ଖାଉନାହିଁ । ଶାବ୍ଦିକ ରୂପରେ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଠାରୁ ସ୍ୱୟଂର ତଥା ଲୋକଙ୍କ ଆତ୍ମିକ ଉନ୍ନୟନର ଅପେକ୍ଷା ଥିଲା ଓ ଏହି ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ପାଇଁ ଏହି ଅତିରିକ୍ତ ଅପେକ୍ଷା ସ୍ୱାଭାବିକ ଥିଲା କି ବ୍ରାହ୍ମଣ ନିଜକୁ ଭୌତିକ ଲାଭ ଓ ପ୍ରଲୋଭନ ରୁ ବଞ୍ଚାଉ। ଏହି କାରଣରୁ ବ୍ରାହ୍ମଣର ଶାସ୍ତ୍ର ବିହିତ ଛଅ କର୍ତ୍ତବ୍ୟରେ ବି ସେହି ତିନି କର୍ତ୍ତବ୍ୟ (ଅଧ୍ୟୟନ,ଯଜନ, ଦାନ) ଶ୍ରେଷ୍ଠ ମନାଯାଇଛନ୍ତି ଯେଉଁଥିରେ ଅର୍ଥ ରୂପରେ କିଛି ପାଇବାର ସମ୍ଭାବନା ନଥିଲା। ଯେଉଁ ତିନି କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ପାଳନରେ କିଞ୍ଚିତ ଲାଭାର୍ଜନ ହୋଇପାରିଥାନ୍ତା ସେହି ତିନି କାର୍ଯ୍ୟ (ଅଧ୍ୟାପନ, ଯାଜନ, ପ୍ରତିଗ୍ରହ) ଅପେକ୍ଷାକୃତ ହୀନ ମନାଯାଇଛି।

ଏମିତିରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ସେହି କାର୍ଯ୍ୟ ଯାହା ବ୍ରାହ୍ମଣ ବର୍ଗର ପ୍ରକୃତିର ଅନୁକୂଳ ଥିଲା କିନ୍ତୁ ଯେଉଁଥିରୁ ଆୟ ର ସମ୍ଭାବନା ଥିଲା ତାହା ବର୍ଜିତ ନହୋଇ ବି ବ୍ରାହ୍ମଣ ପାଇଁ ନିନ୍ଦିତ ମନାଯାଇଛି ଯେପରି ବୈଦ୍ୟ, ଜ୍ୟୋତିଷ ଓ ପୁରୋହିତ ର କାର୍ଯ୍ୟ।

ବ୍ରାହ୍ମଣ ପାଇଁ ଦାନ ନେବା ଶାସ୍ତ୍ର ଅନୁମୋଦିତ କାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ତାକୁ ଦାନ ନେବାରୁ ଦୂରରେ ରହିବାକୁ ବିଶେଷ ଉପଦେଶ ଦିଆଯାଇଛି। ମନୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଦାନ ନେବାର ସାମର୍ଥ୍ୟ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଦାନ ଗ୍ରହଣ କରିବାରୁ ପ୍ରଯତ୍ନପୂର୍ବକ ଦୁରେଇ ରହିବା ଉଚିତ କାରଣ ଦାନ ବ୍ରହ୍ମତେଜକୁ ନଷ୍ଟ କରିଦେଇଥାଏ।