ଗୁରୁ ପରମ୍ପରା ଓ ସର୍ବପଲ୍ଲୀ ରାଧାକ୍ରିଷ୍ଣନ୍

ଯୁଗେ ଯୁଗେ ଗୁରୁ ହେଉଛନ୍ତି ପୂଜ୍ୟ । ଭାରତବର୍ଷରେ ଗୁରୁ ପରଂପରାର ସ୍ଥାନ ଅତି ମହାନ । ଗୁରୁ ହିଁ ସର୍ବପୂଜ୍ୟ । ଆର୍ଯ୍ୟ ପରଂପରାର ଗୁରୁବନ୍ଦନାରେ ଗୁରୁଦେବ ବ୍ରହ୍ମା, ବିଷ୍ଣୁ, ମହେଶ୍ଵର ତ୍ରିଗୁଣ ଶକ୍ତିର ସମ୍ମିଳିତ ପୁରୁଷ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି । ସେ ସୃଷ୍ଟି ପାଳକ ଏବଂ ମଙ୍ଗଳମୟକର୍ତ୍ତା । ତେଣୁ ପ୍ରାର୍ଥନା କରାଯାଏ-

“ଗୁରୁବ୍ରହ୍ମା ଗୁରୁବିଷ୍ଣୁ ଗୁରୁଦେବ ମହେଶ୍ଵର

ଗୁରୁ ସାକ୍ଷାତ୍‌ ପରଂବ୍ରହ୍ମ ତସ୍ମୈ ଶ୍ରୀ ଗୁରବେ ନମଃ ।”

ସାରା ଦୁନିଆକୁ ଭାରତବର୍ଷର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଅବଦାନ ହେଉଛି ଜ୍ଞାନର ଅନନ୍ତ ରନ୍ଵକୋଷ ବେଦ, ଉପନିଷଦ ଯାହାର ପ୍ରଚାରକ ଓ ପ୍ରସାରକ ଥିଲେ ମହାନ୍‌ ପ୍ରାଜ୍ଞ ଗୁରୁ ଋଷିମାନେ । ସେମାନେ ତପୋବନରେ ଥିଲେ ଧ୍ଯାନରତ, ଜ୍ଞାନସିଦ୍ଧ, ଅଧ୍ୟୟନ ଓ ଅଧ୍ଯାପନାରେ ଜ୍ଞାନ ବିତରଣ କରୁଥୁଲେ । ସେମାନଙ୍କର ଆଶ୍ରମରେ ଶିଷ୍ୟମାନେ ବିବିଧ ଜ୍ଞାନ ଯଥା ଆୟୁର୍ବେଦ, ତର୍କ, ଜ୍ୟୋତିଷଶାସ୍ତ୍ର, ଧନୁର୍ବେଦ, ଯୋଗ, ନ୍ଯାୟ, ମୀମାଂସା, ଦର୍ଶନ ଇତ୍ୟାଦି ଶିକ୍ଷା ଅଧ୍ୟନ କରି ସଂସାର ଆଶ୍ରମକୁ ଫେରୁଥୁଲେ । ଗୁରୁଙ୍କ ମହିମା ଅପାର, ଅନନ୍ତ । ଭାଗବତରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ କହିଛନ୍ତି ଗୁରୁ ଓ ପରମେଶ୍ବରଙ୍କ ମଧ୍ଯରେ ପ୍ରଭେଦ ନାହିଁ । ଗୁରୁ ସାକ୍ଷାତ୍‌

ପରମବ୍ରହ୍ମ, ଭଶ୍ଵର । ଭାଗବତରେ କୁହାଯାଇଛି -

“ଗୁରୁଙ୍କୁ ନମଣିବ ନର, ଗୁରୁହିଁ ସାକ୍ଷାତ୍‌ ଈଶ୍ଵର ।”

ସେ କାଳର ଗୁରୁଦେବ ଶିଷ୍ୟ ପାଇଁ ଦେବତା ଥିଲେ। ଗୁରୁଦେବ ମଧ୍ଯ ଶିଷ୍ୟର ମଙ୍ଗଳ କାମନା କରି ତାକୁ ୟଯଶସ୍ବୀ କରୁଥୁଲେ।

ଗୁରୁ ପରଂପରା ଭାରତବର୍ଷର ସର୍ବ ପ୍ରାଚୀନ ସଂସ୍କୃତି । ଗୁରୁର ସଜ୍ଞା ନିରୂପଣ କରିବାକୁ ଯାଇ ଯଥାର୍ଥରେ କୁହାଯାଇଛି - “ଗୁ” ଅର୍ଥ ଅନ୍ଧକାର, 'ରୁ” ଅର୍ଥ ଅଜ୍ଞାନ। ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନଙ୍କର ଅଜ୍ଞାନ ରୂପକ ଅନ୍ଧକାରକୁ ଦୂର କରି ଜ୍ଞାନ ରୂପକ ଆଲୋକକୁ ପ୍ରଦାନ କରିବାରେ ଶିକ୍ଷକମାନେ ସମର୍ଥ ବୋଲି ତାଙ୍କୁ “ଗୁରୁ” ଆଖ୍ୟା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି ।

ପୁରାଣ ଯୁଗରେ ଗୁରୁଭକ୍ତିର ଅନନ୍ୟ ଉଦାହରଣ ପ୍ରାୟ ସମତ୍ତଙ୍କୁ ଜଣା । ଏକଲବ୍ୟ ଗୁରୁ ଦ୍ରୋଣାଚାର୍ଯ୍ୟଙ୍କୁ ଗୁରୁଦକ୍ଷିଣା ସ୍ଵରୂପ ନିଜର ବୃଦ୍ଧାଙ୍ଗୁଳି ପ୍ରଦାନ କରିଥୁଲେ । ସେହିପରି କର୍ଣ୍ଣର ଗୁରୁଭକ୍ତି ଓ ଗୁରୁଦକ୍ଷିଣା ଯୁଗ ଯୁଗ ପାଇଁ ଗୁରୁଭକ୍ତିର ପରିଚୟ ବହନ କରିଥାଏ ।

ଆଧୁନିକ ଭାରତ ପ୍ରଜ୍ଞାର ଆଧାର ଓ ଅନନ୍ଯ ଅସାଧାରଣ ପ୍ରତିଭାର ଅଧିକାରୀ ଥୁଲେ ଡକ୍ଟର ସର୍ବପଲ୍ଲୀ ରାଧାକ୍ରିଷ୍ଣନ । ତାଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟିର ଦିଗନ୍ତ ଏତେ ପ୍ରସାରିତ ଯେ, ତା’ର କଳନା କରିବା ଜଣେ ସାଧାରଣ ବିଦ୍ଵାନ ପକ୍ଷରେ ଏକ ଦୁରୂହ ବ୍ୟାପାର । ତାଙ୍କର ପରିଚୟ କେତୋଟି ଶବ୍ଦରେ

ସୀମିତ ନଥୁଲା, ଥିଲା ସମଗ୍ର ଭାରତୀୟ ଚିନ୍ତା ଚେତନାର, ଜାତୀୟ ଭାବନାର ମୁଖଶାଳା । ଏହି ମହାନ ଦାର୍ଶନିକ, ପୂର୍ବତନ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଡକ୍ଟର ରାଧାକ୍ରିଷ୍ଣନଙ୍କର ଜ୍ଞାନ ତଥା ତ୍ୟାଗପୂତ ଅବଦାନ ତାଙ୍କୁ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଗୁରୁ ଭାବରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ କରିପାରିଛି ।

୧୮୮୮ ମସିହା ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୫ ତାରିଖରେ ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତର ଆନ୍ଧପ୍ରଦେଶସ୍ଥ ତିରୁତାନିଠାରେ ଏହି ମହାନ୍ ବ୍ଯକ୍ତିତ୍ବ ଭୂମିଷ୍ଠ ହୋଇଥିଲେ । ବନାରସ ହିନ୍ଦୁ ବିଶ୍ବବିଦ୍ୟାଳୟରେ କୁଳପତି ଥିଲାବେଳେ ତାଙ୍କର ଅଗଣିତ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀ ତାଙ୍କ ଶୁଭ ଜନ୍ମଦିବସରେ ତାଙ୍କୁ ପୂଜା କରିବାକୁ ଜିଦ୍ ଧରି ବସିଲେ । ରାଧାକ୍ରିଷ୍ଣନ୍‌ ଥିଲେ ଅମାୟିକ ଲୋକ । ସେ କହିଲେ - ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଗଣ ମୋ ପୂଜା ନକରି ଗୁରୁଙ୍କୁ ସ୍ମରଣ କର । ତାଙ୍କ କଥାର ମହତ୍ତ୍ଵ ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନେ ବୁଝିପାରିଲେ । ତାଙ୍କ ଜନ୍ମଦିନରେ ବ୍ୟାସ, ବାଲ୍ମିକୀ ଆଦି ଗୁରୁଙ୍କ ସହ ତାଙ୍କୁ ପୂଜା କଲେ । ସେହିଦିନଠାରୁ ପ୍ରତିବର୍ଷ ସେ ନିଜର ଜନ୍ମଦିନକୁ ସମଗ୍ର ଶିକ୍ଷକ ଜାତି ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଅର୍ପଣ କରିଦେଇଥିଲେ । ତା’ ସହିତ ନିଜର ଜନ୍ମଦିନକୁ

ଗୁରୁଦିବସ ଭାବରେ ପାଳିବାକୁ ମଧ୍ଯ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥିଲେ । ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀମାନେ ଏହି ଦିନ ଗୁରୁପୂଜା କରି ତାଙ୍କୁ ସ୍ମରଣ ସହ ଆଶିଷ ଲାଭ କରିଥାନ୍ତି।

ରାଧାକ୍ରିଷ୍ଣନ୍‌ଙ୍କ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ମହାନ। ଏକାଧାରରେ ସେ ଜଣେ ବ୍ଯକ୍ତି, ଅଧ୍ୟାପକ, ସୁଲେଖକ, ବାଗ୍ମୀ, ମାନବବାଦର ପ୍ରଧାନ ପ୍ରବକ୍ତା ତଥା ଦେଶର ଜନନାୟକ ହେବା ଏକ ବିସ୍ମୟକର ବ୍ୟାପାର । ଡାଭିଡ଼ ହ୍ୟୁମ୍‌ ଥରେ କହିଥିଲେ ଯେ, ମନୁଷ୍ଯ ରାଜନୀତିଜ୍ଞ ହୋଇପାରେ ଅଥବା

ଦାର୍ଶନିକ ହୋଇପାରେ, କିନ୍ତୁ ସବୁ ମଧ୍ଯରେ ପ୍ରଥମତଃ ସେ ମନୁଷ୍ୟ । ରାଧାକ୍ରିଷ୍ଣନ୍‌ଙ୍କ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥୁଲା ସାଧାରଣ ମନୁଷ୍ୟକୁ ଏକ ଅସାଧାରଣ ଆଦର୍ଶ ମାନବରେ ପରିଣତ କରିବା । ଏଥୁପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ ସୁଚିନ୍ତିତ ପରିକଳ୍ପନା, ଅଳ୍ପର ପରିସରକୁ ଅତିକ୍ରମ କରି ଭୂମା ଆଡ଼େ ଉନ୍ମଖ ହେବା, ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ ସ୍ଵାର୍ଥ ଓ ନୀଚ ମନୋବୃତ୍ତି ତ୍ୟାଗ କରି

ବିଶ୍ଵ ପ୍ରେମରେ ଉଦବୁଦ୍ଧ ହେବା ଆଦି ଚିନ୍ତାଧାରା ଦେଇ ଆଦର୍ଶ ମାନବବାଦର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା । ଏହି ଲକ୍ଷ୍ୟ ସାଧନ ପଥରେ ଦାର୍ଶନିକ ରାଧାକ୍ରିଷ୍ଣନଙ୍କ ଭୂମିକା ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ।

ଅଧ୍ୟାପକ ତଥା ଦାର୍ଶନିକର ଭୂମିକା ବ୍ଯତୀତ ରାଧାକ୍ରିଷ୍ଣନଙ୍କର କର୍ମମୟ ଜୀବନ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଯେଉଁ କ୍ଷେତ୍ରମାନଙ୍କରେ ପରାକାଷ୍ଠା ଲାଭ କରିଥୁଲା, ତାହା ସର୍ବଜନବିଦିତ । ଦର୍ଶନଶାସ୍ତ୍ରରେ ଅଧ୍ଯାପନାଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଦାର୍ଶନିକର ଗୌରବ ଲାଭ କରିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ, ଦେଶର ଜଣେ ସାଧାରଣ ନାଗରିକଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଭାରତ ଭୂଖଣ୍ଡର ପ୍ରଥମ ନାଗରିକ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସମସ୍ତ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସେ ଗୌରବ ଅର୍ଜନ କରିଥୁଲେ । ଅଧ୍ୟାପକ ଭାବେ, ବିଶ୍ଵବିଦ୍ୟାଳୟର କୁଳପତି ଭାବେ, ଭାରତବର୍ଷର ରାଷ୍ଟ୍ରଦୂତ

ଏବଂ ସର୍ବଶେଷରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିର ଆସନ ଅଳଙ୍କୃତ କରି ସେ ଭାରତୀୟ ପରଂପରା, ଦର୍ଶନ, ସଂସ୍କୃତି ଏବଂ ସବୋପରି ଭାରତରେ ରାଜନୀତିକ ଜୀବନକୁ ବିଶ୍ଵଦରବାରରେ ଯେପରି ଭାବେ ପରିଚିତ କରିଥୁଲେ ତାହା ବାସ୍ତବରେ ଅତୁଳନୀୟ ।

ସର୍ବପଲ୍ଲୀ ରାଧାକ୍ରିଷ୍ଣନ୍‌ ଥଲେ ଜ୍ଞାନଯୋଗୀ । ଭାରତର ତଥା ପୃଥୁବୀର ବିଭିନ୍ନ ଦେଶରୁ ସେ ଅନେକ ସମ୍ମାନସୂଚକ ଉପାଧୁ ଲାଭ କରିଥୁଲେ । ତାଙ୍କ ଜୀବନର ଏକ ଅନବଦ୍ୟ କୃତିତ୍ଵ ପାଇଁ ଭାରତଭୂମି ତାଙ୍କୁ “ଭାରତରତ୍ନ” ଉପାଧିରେ ଭୂଷିତ କରି ନିଜେ ଗୌରବାନ୍ଵିତ। ଭାରତୀୟ

ବିଦ୍ୟାଭବନ ତରଫରୁ ‘ବ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟା ଭାସ୍କର’, ୧୯୬୪ରେ ପୋପ ପଲଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସମ୍ମାନ “ନାଇଟ୍‌ ଅଫ୍‌ ଦି ଗୋଲ୍‌ଡେନ୍‌ ଆର୍ମି ଅଫ୍‌ ଇଂଲିଶ୍‌”, ୧୯୬୬ରେ ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ପକ୍ଷରୁ ପ୍ରଥମ ଫେଲୋସିପ୍‌, ୧୯୭୫ରେ ଟେମ୍ପେଲଟନ୍‌ ଫାଉଣ୍ଡେସନ୍‌ ଦ୍ବାର। ପରିଚାଳିତ ଟେମ୍ପେଲ୍‌ଟନ୍‌ ପୁରସ୍କାର” ତାଙ୍କ ପ୍ରତିଭାର ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଉଜ୍ଜଳ ସ୍ମାରକୀ କହିଲେ ଅତ୍ୟୁକ୍ତି ହେବ ନାହିଁ ।

୧୯୪୯ ମସିହାରେ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ପ୍ରଧାନ ମନ୍ତ୍ରୀ ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁଙ୍କ ଅନୁରୋଧକ୍ରମେ ସେ ରଷିଆର ରାଷ୍ଟ୍ରଦୂତ ରୂପେ ନିଯୁକ୍ତ ହୋଇଥୁଲେ । ୧୯୫୨ ମସିହାରେ ଭାରତର ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରୂପେ ଯୋଗ ଦେବା ପାଇଁ ସେ ଋଷ୍‌ ପରିତ୍ଯାଗ କରିଥିଲେ । ଋଷ୍‌ ଛାଡ଼ିବା ବେଳେ ତତ଼କାଳୀନ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଷ୍ଟାଲିନ୍ ତାଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ କହିଥୁଲେ

ଯେ, ରାଧାକ୍ରିଷ୍ଣନ ଜଣେ ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ ଦେଶଭକ୍ତ ନୁହଁନ୍ତି, ତାଙ୍କର ହୃଦୟ ପୀଡ଼ିତ ମାନବ ସମାଜ ପାଇଁ ଦ୍ରବୀଭୂତ। ଏସବୁ ବିଶେଷ ଗୁଣରେ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇ ଆମେରିକାର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଜନ୍.ଏଫ୍‌. କେନେଡ଼ି ନିଜ ବିମାନଟି ରାଧାକ୍ରିଷ୍ଣନଙ୍କ ବ୍ୟବହାର ପାଇଁ ଉପହାର ସ୍ଵରୂପ ପ୍ରଦାନ କରିଥୁଲେ ।

ସମୟର ଗତି ବଡ଼ ବିଚିତ୍ର । ସମୟ ଚକ୍ରରେ ଭାରତର ଜ୍ଞାନମୟ ତଥା ଭାବମୟ ଏକ ଉଜ୍ଜଳ ତାରକା ଆଜି ଅସ୍ତମିତ । ଏହି ପ୍ରଚଣ୍ଡ ପ୍ରତିଭାଧାରୀ ଦାର୍ଶନିକ ୧୯୭୫ ମସିହା ଅପ୍ରେଲ ୧୭ ତାରିଖରେ ସ୍ଵର୍ଗାରୋହଣ କରିଥିଲେ । ଜଣେ ଆଦର୍ଶ ଶିକ୍ଷକରୁ ଦେଶର ସର୍ବୋଚ୍ଚ

ପଦବୀରେ ଅଧୁଷ୍ଠିତ ହୋଇ ସେ ସମଗ୍ର ଶିକ୍ଷକ ସମାଜ ପାଇଁ ଆଦର୍ଶ ସ୍ଥାନୀୟ ବିବେଚିତ ହୋଇଥିଲେ । ଭାରତୀୟ ଧର୍ମ, ଦର୍ଶନ ଓ ସଂସ୍କୃତିର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ପ୍ରବକ୍ତା, ଜ୍ଞାନଗୁରୁ ମହାମାନବର ରକ୍ତମାଂସର ଶରୀର ଆଜି ବିସ୍ମୃତିର ଅତଳ ଗର୍ଭରେ ବିଲୀନ ସତ୍ୟ, କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କର ଅବଦାନକୁ ସମ୍ବଳ କରି ଏ ଜାତି ଚିରଦିନ ତାଙ୍କର ସ୍ମୃତିଚାରଣ କରୁଥୁବ ।

ଦୈନିକ ଷ୍ଟେଟ୍‌ସମ୍ୟାନ୍‌ ତାଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁରେ ଯଥାର୍ଥରେ କହିଥିଲେ ଯେ, ସେ ହେଉଛନ୍ତି ଜଣେ ଏକ ବହୁମୁଖୀ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ଵ ।

ବାସ୍ତବରେ ଗୁରୁଦିବସ ଏକ ଆତ୍ମସମୀକ୍ଷାର ଦିବସ । ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀ, ଅଭିଭାବକ ତଥା ଶିକ୍ଷକମଣ୍ଡଳୀ ସମସ୍ତେ ନିଜ ନିଜର କର୍ଭବ୍ୟ ସଂପର୍କରେ ସଚେତନ ହେବା ଉଚିତ । ଏହାଦ୍ଵାରା ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କର ଶ୍ରଦ୍ଧା ଓ ଭକ୍ତି ଜ୍ଞାନ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବା ସହିତ ଗୁରୁଙ୍କର ଆଶୀର୍ବାଦ ଲାଭ କରିପାରିବେ ଏବଂ ପୁରାଣ ବର୍ଣ୍ଣିତ ଏକଲବ୍ୟ, ଆରୁଣି, ଉପମନ୍ୟୁ ପରି ଆଦର୍ଶ ଛାତ୍ରରୂପେ ନିଜକୁ ଗଢ଼ି ପାରିବେ । ଫଳସ୍ବରୂପ ଏଭଳି ଏକ ମହାନ୍‌ ଦିବସ ପାଳନର ଉଦ୍ଦେଶ୍ଯ ସଫଳ ହୋଇପାରିବ।

Guru Parampara and Sarvapalli Radhakrishnan | ଗୁରୁ ପରମ୍ପରା ଓ ସର୍ବପଲ୍ଲୀ ରାଧାକ୍ରିଷ୍ଣନ୍