ଉପକ୍ରମ:-

ସାଧାରଣତଃ ପର୍ବ ବା ଉତ୍ସବଗୁଡିକ ସାମାଜିକ ଜୀବନକୁ ନୂତନ ଉତ୍ସାହ, ଉଦ୍ଦୀପନା ଓ ଚେତନା ପ୍ରଦାନ କରିଥାନ୍ତି । ସେହିପରି କେତୋଟି ମୁଖ୍ୟପର୍ବ ମଧ୍ଯରୁ ଦୀପାବଳୀ ଅନ୍ୟତମ । ଦୀପାବଳୀ ହେଉଛି ହିନ୍ଦୁମାନଙ୍କର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ପର୍ବ । ପ୍ରତିବର୍ଷ ଭାରତ ସହିତ ଅନ୍ୟ ପ୍ରମୁଖ ଦେଶମାନଙ୍କରେ ମଧ୍ୟ ଏହା ମହାଆଡମ୍ବରରେ ପାଳନ କରାଯାଏ । କାର୍ତ୍ତିକ ମାସ କୃଷ୍ଣପକ୍ଷ ଅମାବାସ୍ୟା ଦିନ ଦୀପାବଳୀ ଉତ୍ସବ ପାଳିତ ହୁଏ ।‘ଦୀପାବଳି' ଶବ୍ଦଟି ଦୁଇଟି ସଂସ୍କୃତ ଶବ୍ଦକୁ ନେଇ ଗଠିତ – ଦୀପ + ଅବଳି, ‘ଦୀପ' ର ଅର୍ଥ ହେଉଛି 'ପ୍ରଦୀପ' ଏବଂ ଅବଳି ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଲ୍ୟାମ୍ପ୍ ବା ଧାଡି ଧାଡି।

ଦୀପାବଳୀ ର ତାପର୍ଯ୍ୟ:-

ଅତୀତ କାଳରୁ ପାରମ୍ପରିକ ରୀତିନୀତି କ୍ରମେ ହିନ୍ଦୁ ମାନେ ଏହି ପର୍ବକୁ ଅନୁରର ଶ୍ରଦ୍ଧା ଓ ଭକ୍ତି ର ସହ ପାଳନ କରିଆସୁଛନ୍ତି ।

କIର୍ତ୍ତିକ ମାସ ଅମାବାସ୍ୟା ତିଥ୍ୟ ହେଉଛି ଦୀପାବଳୀ ପର୍ବ ।ପୂର୍ବପୁରୁଷ ଙ୍କ ଉଦ୍ୟଶ ରେ ଭକ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ଶ୍ରଦ୍ଧା ନିବେଦନ କରି ପ୍ରତ୍ୟେକ ହିନ୍ଦୁ ପରିବାରରେ ଏହି ଦିନ ଦୀପଦାନ କରାଯାଇଥାଏ ।ଘୃତାକୁ କାଉଁରିଆ କାଠିର ଅଗ୍ରଭାଗରେ ଅଗ୍ନି ସଂଯୋଗ କରି ଗୃହସ୍ଥମାନେ ପୂର୍ବପୁରୁଷ ମାନଙ୍କ ଉଦ୍ୟଶ ରେ ଆହ୍ବାନ କରି କୁହନ୍ତି

" ବଡବଡୁଆ ହୋ ଅନ୍ଧାରରେ ଆସ, ଆଲୁଅରେ ଯା

ଗଙ୍ଗା ଯାଅ, ଗୟା ଯାଅ, ପୁରୁଷତ୍ତମ ରେ ମହାପ୍ରସାଦ ଖାଇ,

ବାଇଶି ପାହାଚେ ଗଡ଼ ଗଡାଉ ଥାଅ "

ଏହି ଦିବସ ରେ ପୂର୍ବ ପୁରୁଷ ମାନଙ୍କ ଉଦ୍ୟଶ ରେ ଗୟା ରେ ପିଣ୍ଡଦାନ ର ପରମ୍ପରା ପ୍ରଚଳିତ ।ପୂର୍ବ ପୁରୁଷ ମାନଙ୍କ ର ସ୍ମରଣ ଓ ଆବାହନ ହେଉଛି ଏହି ପର୍ବ ର ପ୍ରଧାନ ତାପର୍ଯ୍ୟ ।

ପାଳନର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ :

ଦୀପାବଳୀ ପାଳନ ମୂଳରେ ପୌରାଣିକ, ଐତିହାସିକ ଓ ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟଭିତ୍ତିକ କାରଣମାନ ନିହିତ । କୃଷ୍ଣଙ୍କ ଦ୍ବାରା ନାରକାସୁରର ବିନାଶ ଓ ବନ୍ଦିନୀ ଷୋଳସହସ୍ର କନ୍ୟାଙ୍କ ମୁକ୍ତି ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ମନରେ ଆନନ୍ଦର ଢେଉ ଖେଳାଇ ଦେଇଥିଲା । ସୁତରାଂ ସେହି ସ୍ମୃତିର ସ୍ମାରକୀରୂପେ ଦୀପାବଳୀ ପର୍ବର ସୃଷ୍ଟି । ଲକ୍ଷ୍ମୀପୂଜା ଏହି ପର୍ବର ଅନ୍ୟତମ ଆକର୍ଷଣ । ବଳିରାଜାକର୍ତ୍ତୃକ ଜଗଜ୍ଜନନୀ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଏହି ଦିବସରେ ପାତାଳରୁ ମୁକ୍ତିଲାଭ କରିଥିଲେ । ଦୀପାବଳୀ ପର୍ବ ସହିତ ସଂଶ୍ଳିଷ୍ଟ ଅନ୍ୟ ଏକ ପୌରାଣିକ କାହାଣୀ ଅଛି । ବାମନକର୍ତ୍ତା କ ପାତାଳ ଆବଦ୍ଧ ବଳି ବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶମତେ ବର୍ଷକେ ଥରେ ଏହି କାର୍ତ୍ତିକ ଅମାବାସ୍ୟା ତିଥ୍ୟରେ ରାତ୍ରିରେ ପୃଥିବୀ ଭ୍ରମଣ କରନ୍ତି ।ଏଣୁ ଏହି ଦୀପାବଳୀ ଉତ୍ସବର ଅନ୍ୟ ନାମ ବଳିରାଜ୍ୟ ଉତ୍ସବ । ଦୀପାବଳୀ ଉତ୍ସବ ସହ ଲଙ୍କାବିଜେତା ରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଅଯୋଧ୍ୟା ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତନ ସ୍ମ ତିଜଡ଼ିତ ଥିବା ପୁରାଣମାନଙ୍କରୁ ଜଣାଯାଏ ।ଭାରତ ତଥା ଅଯୋଧ୍ୟାବାସୀ ଅଯୋଧ୍ୟାର ରାଜପ୍ରାସାଦ ଓ ଗୃହଗୁଡ଼ିକ ଦୀପାଲୋକରେ ବିଭୂଷିତ କରି ରାମସୀତାଙ୍କ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତନକୁ ସ୍ଵାଗତ ଜଣାଇଥିଲେ ।ଦୀପାବଳୀରେ ମଧ୍ଯ ଶ୍ୟାମାପୂଜା ବା କାଳିପୂଜା କରାଯାଏ । ଏହି ଦିବସରେ ପୂର୍ବପୁରୁଷଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଦୀପଦାନ ଓ ପୟାଶ୍ରାଦ୍ଧ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଓଡ଼ିଶାର ଗାଁ ଗହଳିରେ ଅଧିକ ଲୋକପ୍ରିୟ । ପିତୃଲୋକଙ୍କ ଉଦ୍ଧାର ସହ ଶାରୀରିକ ତଥା ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଉନ୍ନତି ନିମିତ୍ତ ଦୀପଦାନ କରଣୀୟ ବୋଲି ଶାସ୍ତ୍ରରେ ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛି । ଏହାକୁ ଦୀପାବଳୀ ଅମାବାସ୍ୟା, ପୟାଅମାବାସ୍ୟା ବା ପିପେଇ ଅମାବାସ୍ୟା ବୋଲି କହନ୍ତି ।

ଦୀପାବଳି ଏକ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ :-

ଆଲୋକର ପର୍ବ ଦୀପାବଳିର ସାଂସ୍କୃତିକ ଓ ଧାର୍ମିକ ମହତ୍ୱ ରହିଛି, କିନ୍ତୁ ଆସନ୍ତୁ ଜାଣିବା ଏହାର ବୈଜ୍ଞାନିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ।

ଦୀପାବଳିରେ ଦୀପ ଜଳିବା ଅନ୍ଧକାର ଉପରେ ଆଲୋକର ବିଜୟର ପ୍ରତୀକ। ବୈଜ୍ଞାନିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଏହା ଆଲୋକର ଧାରଣା ଏବଂ ଆଲୋକର ନିର୍ଗମନ ମାଧ୍ୟମରେ ଅନ୍ଧକାରର ବିଚ୍ଛୁରଣକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରିଥାଏ। ଦିଆ ଭିତରେ ଦହନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ରାସାୟନିକ ଶକ୍ତିକୁ ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ ଶକ୍ତିରେ ରୂପାନ୍ତରିତ କରି ଆଲୋକ ଉତ୍ପାଦନ କରିଥାଏ। ଏହା ଶକ୍ତି ରୂପାନ୍ତରର ଏକ ମୂର୍ତ୍ତିମାନ ଉପସ୍ଥାପନା ଭାବେ କାର୍ୟ୍ୟ କରେ, ଯାହା ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନର ଏକ ମୌଳିକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ।

ଦୀପାବଳି ପାଳନର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ହେଉଛି ଆତସବାଜି, ଯେଉଁଥିରେ ଅନେକ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଘଟଣାମାନ ପ୍ରଦର୍ଶିତ ହୋଇଥାଏ। ବିଭିନ୍ନ ରାସାୟନିକ ଯୌଗିକ ଦ୍ୱାରା ଉତ୍ପାଦିତ ଜୀବନ୍ତ ରଙ୍ଗଗୁଡ଼ିକ ସେମାନଙ୍କର ଅନନ୍ୟ ପରମାଣୁ ସଂରଚନାରୁ ଉତ୍ତାପିତ ହେବା ସମୟରେ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ତରଙ୍ଗଦୈର୍ଘ୍ୟ ଆଲୋକ ନିର୍ଗତ କରିଥାଏ। ଏହି ଘଟଣା ପରମାଣୁ ଏବଂ ଆଣବିକ ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନର ନୀତି ସହିତ ମେଳ ଖାଇଥାଏ। ବାଣ ଫୁଟାଇବା ସମୟରେ ଯେଉଁ ଶବ୍ଦ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ତାହା ହଠାତ୍ ଶକ୍ତି ନିର୍ଗତ ହେବା ଦ୍ୱାରା ଦ୍ରୁତ ବାୟୁ ପ୍ରସାରଣର ଫଳ। ଏହି ବିସ୍ଫୋରଣଗୁଡ଼ିକୁ ଅଧ୍ୟୟନ କରିବା ଦ୍ୱାରା ଶକବେଭ୍, ଚାପ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଏବଂ ଗତିଶୀଳ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଶକ୍ତିର ସ୍ଥାନାନ୍ତର ବିଷୟରେ ଅନ୍ତର୍ଦୃଷ୍ଟି ମିଳିଥାଏ।

ଆତସବାଜିର ଦୃଶ୍ୟ ଏବଂ ଶ୍ରବଣ ଦୃଶ୍ୟ ଆଶ୍ଚର୍ୟ୍ୟଜନକ ହୋଇଥିବା ବେଳେ ପରିବେଶ ଉପରେ ଏହାର ପ୍ରଭାବକୁ ସ୍ୱୀକାର କରିବା ନିହାତି ଜରୁରୀ। ବାଣର ଦହନ ଦ୍ୱାରା ବାୟୁରେ ପ୍ରଦୂଷଣକାରୀ ପଦାର୍ଥ ନିର୍ଗତ ହୋଇଥାଏ, ଯାହା ବାୟୁ ପ୍ରଦୂଷଣର କାରଣ ହୋଇଥାଏ। ଉଚ୍ଚ ଶବ୍ଦ ସୃଷ୍ଟି ହେବା ଦ୍ୱାରା କେବଳ ଅସୁବିଧା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ନାହିଁ, ଧ୍ୱନି ପ୍ରଦୂଷଣ ମଧ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥାଏ। ପରିବେଶର ପରିଣାମକୁ ବିଚାରକୁ ନେବା ଆମକୁ ଉତ୍ସବ ପାଳନର ବିକଳ୍ପ, ପରିବେଶ ଅନୁକୂଳ ଉପାୟ ଖୋଜିବା ପାଇଁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିଥାଏ।

ଆକ୍ଷରିକ ଆଲୋକ ଓ ଶବ୍ଦର ବାହାରେ ଦୀପାବଳିର ରୀତିନୀତିରେ ମଧ୍ୟ ମିଠା ଓ ଉପହାରର ଆଦାନ ପ୍ରଦାନ ହୋଇଥାଏ। ସ୍ୱାଦର ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ଖାଦ୍ୟର ରସାୟନକୁ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରିବା ଦ୍ୱାରା ଏହି ପରମ୍ପରାଗୁଡ଼ିକ ବିଷୟରେ ଆମର ଜ୍ଞାନକୁ ଗଭୀର କରାୟାଇପାରିବ। ରୋଷେଇ ସମୟରେ ଘଟୁଥିବା ରାସାୟନିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ସ୍ୱାଦ ସହିତ ସ୍ୱାଦ କଳିର ପାରସ୍ପରିକ କ୍ରିୟା ସାମଗ୍ରିକ ସମ୍ବେଦନଶୀଳ ଅନୁଭୂତିରେ ଯୋଗଦାନ କରିଥାଏଉପସଂହାର:-

ଶେଷରେ କହିବାକୁ ଗଲେ, ଦୀପାବଳିକୁ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଦୃଷ୍ଟିରେ ଦେଖିବା ପରେ ଏହା ଏକ ଚିତ୍ତାକର୍ଷକ ଘଟଣାବଳୀରେ ପରିଣତ ହୋଇଥାଏ। ଆତସବାଜିରେ ଆଲୋକ ଏବଂ ଶବ୍ଦର ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନ ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ମିଠା ରସାୟନ ବିଜ୍ଞାନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ, ସାଂସ୍କୃତିକ ଉତ୍ସବରେ ନିହିତ ବୈଜ୍ଞାନିକ ନୀତିକୁ ପ୍ରଶଂସା କରିବାର ସୁୟୋଗ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ଏହି ଉତ୍ସବ। ପରମ୍ପରାକୁ ପରିବେଶ ଚେତନା ସହ ସନ୍ତୁଳନ ରଖିଲେ ଦୀପାବଳି ଅନୁଭୂତିକୁ ଅଧିକ ସ୍ଥାୟୀ ଓ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ସମୃଦ୍ଧ କରାୟାଇପାରିବ।

।

ଦୀପାବଳି :ବୈଜ୍ଞାନିକ ଏବଂ ସାମାଜିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ

ଉତ୍ସାହ ଓ ଆନନ୍ଦର ପର୍ବ ଦୀପାବଳି