ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣର କିଛି ମତ ଏବଂ ଇତିହାସ

ମାଦଳାପାଞ୍ଜିର ରାଜଭୋଗ ଇତିହାସ ରୁ ଜଣାଯାଏ ଯାଏ ଯେ ଯବନମାନଙ୍କ ଆକ୍ରମଣ ଯୋଗୁ ସୋନପୁର ଠାରେ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ ପାତାଳି କରାଯାଇଥିଲା ଓ ପ୍ରାୟ ୧୫୦ ବର୍ଷ ତାଙ୍କର ସେବାପୂଜା ବନ୍ଦ ଥିଲା । କେଶରୀ ବଂଶର ପ୍ରଥମ ରାଜା ଯଯାତି କେଶରୀ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି ଉଦ୍ଧାର କରି ତାଙ୍କୁ ନୂତନ ଭାବରେ ଗଢ଼ାଇଥିଲେ ଓ ଗୋଟିଏ ମନ୍ଦିର ତୋଳାଇ ତାହାଙ୍କୁ ତହିଁରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଇଥିଲେ । ସେ ବିମଳା ଓ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ମନ୍ଦିର ମଧ୍ୟ ନିର୍ମାଣ କରାଇଥିଲେ । ଐତିହାସିକମାନେ ଯଯାତି କେଶରୀଙ୍କୁ ଖ୍ରୀ: ନବମ-ଦଶମ ଶତାବ୍ଦୀର ସୋମବଂଶୀ ରାଜା ଯଯାତି ବୋଲି କହନ୍ତି । ସେହି ସମୟରେ ଆଦି ଶଙ୍କରାତ୍ପର୍ଯ୍ୟ ଏହି କ୍ଷେତ୍ରକୁ ଆସି ଯଯାତିଙ୍କୁ ନ୍ନାଥଙ୍କ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ, ମୂର୍ତି ପ୍ରବତ୍ତାଇ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଓ ସେବାପୂଜାର ବିଧାନ କରାଇଥୁବା ପ୍ରକାଶ କରାଯାଏ ।

ସେହି ମାଦଳାପାଞ୍ଜିରେ ପୁଣି ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛି ଯେ ଯଯାତି କେଶରୀଙ୍କ ନିର୍ମିତ ମନ୍ଦିର ଭଗ୍ନ ହୋଇଯିବାରୁ ଗଙ୍ଗବଂଶର ରାଜା ଅନଙ୍ଗଭୀମ ଦେବ ୯୦ହାତ ଉଚ୍ଚର ଶ୍ରୀବତ୍ସ ଖଣ୍ଡଶାଳ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ କରାଇଥିଲେ ଓ ବର୍ତ୍ତମାନର ମନ୍ଦିର ସେହି ମନ୍ଦିର ଅଟେ । କିନ୍ତୁ ଗଙ୍ଗବଂଶର କେତେକ ରାଜାଙ୍କର ତମ୍ବାପଟା ରେ ‘ଗଙ୍ଗେଶ୍ୱର’ ପୂର୍ବରାଜାଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଉପେକ୍ଷିତ ପୁରୁଷୋତ୍ତମଙ୍କ ପ୍ରାସାଦ କରିଥିଲେ ବୋଲି ଗୋଟିଏ ଶ୍ଳୋକରେ ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛି । ଏହାକୁ ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରି କେତେକ ଐତିହାସିକ ପ୍ରକାଶ କରନ୍ତି ଯେ ଗଙ୍ଗବଂଶର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ରାଜା ଅନନ୍ତବର୍ମା ଚୋଡ଼ଗଙ୍ଗ ଦେବ ହିଁ ଏହି ଗଙ୍ଗେଶ୍ଵର ଓ ସେ ବର୍ତ୍ତମାନର ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ କରାଇଥିଲେ । ପୁଣି ସେ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ପାଖରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ମନ୍ଦିର ମଧ୍ୟ ନିର୍ମାଣ କରାଇବାରୁ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଆସି ନିଜ ସ୍ୱାମୀଙ୍କ ସହିତ ରହି ରହିଥିଲେ । ଏହିପରି ଦୁଇ ବିରୋଧୀ ତଥ୍ୟର ସମନ୍ବୟ କରିବାକୁ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଐତିହ ତିହାସିକ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ କଥା କହନ୍ତି । କେହି କେହି କହନ୍ତି ପୁରୀର ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ଚୋଡ଼ଗଙ୍ଗଦେବ ତୋଳାଇଥିବା ବେଳେ ତାଙ୍କର ଅଣନାତି ତୃତୀୟ ଅନଙ୍ଗଭୀମ ଦେବ ଆଉ ଗୋଟିଏ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ତୋଳାଇଥିଲେ ଓ ମାଦଳାପାଞ୍ଜିର ଲେଖକ ଭୁଲ ରେ କଟକ ମନ୍ଦିର ସ୍ଥାନରେ ପୁରୀ ମନ୍ଦିରକୁ ଅନଙ୍ଗଭୀମ ତୋଳାଇଥୁବାର ଲେଖି ଦେଇଛନ୍ତି । ପୁଣି କେହି କହନ୍ତି, ବର୍ତ୍ତମାନର ପୁରୀ ମନ୍ଦିରକୁ ଚୋଡ଼ଗଙ୍ଗଦେବ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ଓ ତାହାକୁ ତାଙ୍କର ନାତି ୨ୟ ଅନଙ୍ଗଭୀମ ସଂପୂର୍ଣ କରିଥିଲେ । ଆଉ କେହି କହନ୍ତି, ପୂର୍ବରୁ ସୋମବଂଶୀ ରାଜା ଯଯାତି ତୋଳାଇଥୁବା ମନ୍ଦିର ସଂପୂର୍ଣ ହୋଇ ନଥୁଲା, ପରବର୍ତ୍ତୀ ସୋମବଂଶୀ ରାଜାମାନେ ସେହି କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଉପେକ୍ଷା କରିବାରୁ ଚୋଡ଼ଗଙ୍ଗଦେବ ତାହାକୁ ପୂର୍ଣ୍ଣ କଲେ । ମାଦଳାପାଞ୍ଜିର ତଥ୍ୟ ଅନୁସାରେ ଅନଙ୍ଗଭୀମଦେବ ( ସେହି ନାମରେ ଜଣେ ମାତ୍ର ରାଜା ଥିଲେ) ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ ପରିକଳ୍ପନା ନିଜେ କରିଥିଲେ ଓ ତାଙ୍କରି ସମୟରେ ତାହା ସଂପୂର୍ଣ ହୋଇଥିଲା । ସେ ହିଁ ତହିଁରେ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ । ସେ ହିଁ ତାଙ୍କର ସବୁ ନୀତି ଉତ୍ସବର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଥିଲେ, ଅନ୍ନ-ମହାପ୍ରସାଦ ଚଳାଇଥିଲେ ଓ ଛତିଶା ନିଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲେ । ପୁଣି ସେ ମନ୍ଦିର ପାଖରେ ଓ କ୍ଷେତ୍ର ଭିତରେ ଆହୁରି ସାନ ସାନ ୬୦ଟି ମନ୍ଦିର ତୋଳାଇଥିଲେ । ସେ ଯାହା ହେଉ ବିଜ୍ଞାନିକମାନଙ୍କ ମତରେ ବର୍ତ୍ତମାନର ମନ୍ଦିର ଖ୍ରୀ: ଏକାଦଶ ରୁ ତ୍ରୟୋଦଶ ଶତାବ୍ଦୀ ମଧ୍ୟରେ କୌଣସି ସମୟରେ ନିର୍ମିତ ହୋଇଛି । ଗଙ୍ଗବଂଶର ପୂର୍ବୋକ୍ତ ତିନି ଜଣ ରାଜାଙ୍କ ରାଜତ୍ଵକାଳ ଏହି ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ପଡ଼ୁଛି । ଐତିହାସିକମାନେ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିଥିବା ସେମାନଙ୍କର ରାଜତ୍ଵକାଳ ହେଉଛି, - ଚୋଡ଼ଗଙ୍ଗଦେବ ଖ୍ରୀ୧୦୭୬-୧୧୪୭, ତାଙ୍କ

ଚତୁର୍ଥ ପୁତ୍ର ୨ୟ ଅନଙ୍ଗଭୀମଦେବ– ବ- ଖ୍ରୀ: ୧୧୯୦-୧୧୯୮ ଓ ତାଙ୍କ ପୌତ୍ର ୩ୟ ଅନଙ୍ଗଭୀମଦେବ ଖ୍ରୀ: ୧୨୧୧-୧୨୩୮ । ଗଙ୍ଗ ବଂଶାନୁଚରିତ ଚମ୍ପୂ ନାମକ କାବ୍ୟରେ ଗୋଟି ଟିଏ ଶ୍ଳୋକରେ ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛି ଯେ ରାଜା ଅନଙ୍ଗଭୀମଦେବ ଶକାବ୍ଦ ୧୧୧୯ ବା ଖ୍ରୀ: ୧୧୯୭ରେ ଏହି ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ । ଏପରି ଏକ ଶ୍ଳୋକ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ବଡ଼ ଦେଉଳ ଉପରେ ଖୋଦିତ ହୋଇଥିବା କେତେକ ଲୋକ କହନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ଏବେ ତାହା ଦେଖାଯାଉ ନାହିଁ । ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ନିର୍ମିତ ହେବା ପର ଠାରୁ ଏହାର ଚାରି ଦିଗରେ ବିଭିନ୍ନ ପାର୍ଶ୍ଵ ଦେବତାଙ୍କ ପାଇଁ ଅନେକ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ କର କରାଯାଇଛି । ଏହି ପାର୍ଶ୍ୱ ଦେବତାଙ୍କ ମନ୍ଦିର ମଧ୍ୟରେ କେତେକ ମନ୍ଦିର ଅତି ପୁରାତନ ପୁରାତନ । କଥ୍ତ ହୁଏ ଯେ ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ବା ଜଗନ୍ନାଥ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କର ରୂପ ହୋଇଥିବାରୁ ସମ୍ରାଟ ଚୋଡ଼ଗଙ୍ଗ ଦେବ ତାଙ୍କର ସ୍ତ୍ରୀ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଦେବୀଙ୍କର ମନ୍ଦିର ର ମଧ୍ୟ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ମନ୍ଦିରର ପାର୍ଶ୍ଵରେ ନିର୍ମାଣ କରାଇଥିଲେ