ନବରାତ୍ରି ର ଚତୁର୍ଥ ଦିନରେ ମା କୁଶ୍ମା଼ଣ୍ଡା ପୂଜା ପାଆନ୍ତି।ଯେତେବେଳେ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ଅନ୍ଧକାରମୟ ହେଇ ଥିଲା ସେତେବେଳେ ଜଗତଜନନୀ ମା ଙ୍କ ସ୍ମିତ ହାସ୍ୟ ରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପ୍ରକାଶ ସୃଷ୍ଟି ହେଇଥିଲା।ସୂର୍ଯ୍ୟ ମଣ୍ଡଳ ର ଅଧିଷ୍ଠାତ୍ରୀ ଦେବୀ ମା କୁଶ୍ମାଣ୍ଡା।ତାଙ୍କ ଈଷତ୍ ହସ ରେ ସେ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ରଚନା କରିଥିଲେ। ମା ଙ୍କ ଭକ୍ତ ମାନେ ବିନା ଡର ରେ ହସିବା ର ବରଦାନ ପାଇ ଥାଆନ୍ତି।ଅନ୍ଧକାର ରେ ପ୍ରଜ୍ବଳିତ ଦୀପ ଶିଖା ହେଉଛନ୍ତି ମା କୁଷ୍ମାଣ୍ଡା।

ନବରାତ୍ରି ର ପଞ୍ଚମ ଦିନ ହେଉଛି ମା ଙ୍କ ସ୍କନ୍ଧମାତା ରୂପ ର ଉପାସନା ର ଦିନ। ଯେତେବେଳେ ସଂସାର ତାଡ଼କାସୁର ର ଦୌରତ୍ମ୍ୟ ରେ ଅଥୟ ହେଇ ଗଲା , ଦେବତାମାନେ ଶକ୍ତିଙ୍କ ଶରଣାପନ୍ନ ହେଲେ।ତାଡ଼କାସୁର କୁ ବ୍ରହ୍ମା ଙ୍କ ବରଦାନ ପ୍ରାପ୍ତ ଥିଲା ଯେ କେବଳ ଭଗବାନ ଶିବ ଏବଂ ପାର୍ବତୀଙ୍କ ସନ୍ତାନ ହିଁ ତାକୁ ବଧ କରି ପାରିବ। ତେଣୁ ମା ପାର୍ବତୀ ଦେବସେନା ର ସେନାପତି କାର୍ତ୍ତିକେୟ ଙ୍କୁ ଜନ୍ମ ଦେଇ ଥିଲେ।ଶକ୍ତି ର ସବୁଠୁ ସୁନ୍ଦର ରୂପ ହେଉଛି ମାତୃତ୍ଵ। କାର୍ତ୍ତିକେୟ ଙ୍କ ଅନ୍ୟ ନାମ ସ୍କନ୍ଧ ତେଣୁ ମା ସ୍କନ୍ଧ ଙ୍କ ମାତା ହେଇ ଥିବାରୁ ସ୍କନ୍ଧମାତା ନାମେ ପୂଜିତା।ସଂସାର ସଙ୍କଟ ରେ ଥିଲା ବେଳେ ସେ ଏକ ଯୋଦ୍ଧା କୁ ଜନ୍ମ ଦେଇ ଥିଲେ।ସେ କେବଳ ଶକ୍ତି ନୁହେଁ ମମତା ଆଉ କରୁଣା ରେ ଦେବୀ ମଧ୍ୟ।ମା ଙ୍କ ଆରାଧନା କଲେ ଭକ୍ତ ପ୍ରେମ ଶକ୍ତି, ସଂରକ୍ଷଣ ଭାବନା ଓ ଆତ୍ମବିଶ୍ବାସ ପାଏ।ଜୀବନରେ ଶକ୍ତି ଆଉ ସନ୍ତୁଳନ ଆସେ।

ନବରାତ୍ରି ର ଷଷ୍ଠ ଦିନ ହେଉଛି ମା କାତ୍ୟାୟନୀ ଙ୍କୁ ସମର୍ପିତ।ଯେତେବେଳେ ସଂସାର ମହିଷାସୁର ର ପ୍ରାଦୁର୍ଭାବ ରୁ ତ୍ରାହି ତ୍ରାହି କରୁ ଥିଲା ଦେବତା ମାନେ ମା ପାର୍ବତୀ ଙ୍କୁ ସ୍ମରଣ କଲେ।ମା ପାର୍ବତୀ ଋଷି କାତ୍ୟାୟନ ଙ୍କ ଘରେ କନ୍ୟା ରୂପେ ଜନ୍ମ ଗ୍ରହଣ କଲେ ଆଉ ମା କାତ୍ୟାୟନୀ ଙ୍କ ଆଖ୍ୟା ପାଇଲେ। ଋଷି କାତ୍ୟାୟନ ମା ଭଗବତୀ ଙ୍କୁ ପୁତ୍ରି ରୂପେ ପାଇବା ପାଇଁ ତପସ୍ୟା କରି ଥିଲେ।ତାଙ୍କ ତପସ୍ୟା ର ଫଳ ସ୍ୱରୂପ ଆଉ ମହିଷସୁର ବଧ ସକାଶେ ମା ଙ୍କୁ କାତ୍ୟାୟନୀ ରୂପ ପୂଜନୀୟ।ମା ଙ୍କୁ ପୂଜା କରି ଭକ୍ତ ସାହାସ ଆଉ ବିଜୟ ର ବରଦାନ ପାଇ ଥାଏ।ତାଙ୍କ ଜୀବନ ର ସବୁ ବାଧା ଦୂର ହୁଏ।

ନବରାତ୍ରି ର ସପ୍ତମ ଦିନ ମା କାଳରାତ୍ରୀ ଙ୍କ ଉପାସନା ହୁଏ।ସଂସାର କୁ ଦାନବ ରକ୍ତବିଜ ର ପ୍ରକୋପ ରୁ ରକ୍ଷା କରିବା ପାଇଁ ଦେବତା ମାନଙ୍କ ପ୍ରାର୍ଥନା ଯୋଗୁଁ ମା ଦୁର୍ଗା ତାଙ୍କ ବିକଟାଳ ରୂପ ଧାରଣ କରି ଥିଲେ।ସେହି ବିକଟାଳ ରୂପ ରେ ମାଙ୍କ ଶରୀର ରାତ୍ରି ର କଳା ଅନ୍ଧକାର ପରି ଦିଶୁ ଥିଲା ତେଣୁ ତାଙ୍କ ନାମ ମା କାଳରାତ୍ରି।ରକ୍ତବିଜ ର ଶରୀର ର ରକ୍ତ ବୁନ୍ଦା ବ ଭୂମି ରେ ପଡିଲେ ସେଇଠି ନୂଆ ରକ୍ତବିଜ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥିଲା।ତେଣୁ ମା ରକ୍ତବିଜ ର ରକ୍ତ ବୁନ୍ଦା କୁ ଖର୍ପର ରେ ଧରି ପାନ କରି ଯାଉଥିଲେ ଆଉ ନୂଆ ରକ୍ତବିଜ ସୃଷ୍ଟି ହେବାର ସୁଯୋଗ ନ ଦେଇ ତାକୁ ବଧ କରି ଥିଲେ।ମା କାଳରାତ୍ରି ଭକ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ସର୍ବମଙ୍ଗଳକାରି ଓ ସର୍ବ ଦୁଃଖହାରିଣି ।ସେ ଭକ୍ତ ମାନଙ୍କ ସମସ୍ତ ଶତ୍ରୁ ଓ ଭୟ ର ସଂହାର କରନ୍ତି।

ନବରାତ୍ରି ର ଅଷ୍ଟମ ଦିନ ମା ମହାଗୌରୀ ଙ୍କ ପୂଜା ଅର୍ଚ୍ଚନା ହୁଏ।ଭଗବାନ ଶିବଙ୍କୁ ସ୍ଵାମୀ ରୂପେ ପାଇବା ପାଇଁ ତପସ୍ୟା ପରେ ମାଙ୍କ ଶରୀର କଳା ପଡି ଯାଇଥିଲେ।ଦେବୀଙ୍କ ତପସ୍ୟା ରେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇ ଭଗବାନ ଶିବ ତାଙ୍କୁ ଗଙ୍ଗା ସମ ପବିତ୍ର ଆଉ ନିର୍ମଳ ହେବାର ଆଶୀର୍ବାଦ ଦେଇ ଥିଲେ।ପରେ ମା ଙ୍କ ଶରୀର ଶୁଦ୍ଧ ଗୌର ବର୍ଣ୍ଣ ରେ ପରିଣତ ହେଲା।ତେଣୁ ମା ମହଗୌରି ନାମେ ପୂଜିତ।ମା ତାଙ୍କ ଭକ୍ତ ଙ୍କୁ କୃପା କରି ପାପ ମିଣ୍ଟେଇ ଦିଅନ୍ତି ଆଉ ଜୀବନ ରେ ଶୁଦ୍ଧତା ଆଉ ଶାନ୍ତି ର ପ୍ରକାଶ ଭରନ୍ତି।

ନବରାତ୍ରି ର ନବମ ଦିନ ମା ସିଦ୍ଧିଦାତ୍ରୀ ଙ୍କ ପୂଜା କରାଯାଏ।ମା ଦୁର୍ଗା ଙ୍କ ନବମ ଶକ୍ତି ହେଉଛନ୍ତି ମା ସିଦ୍ଧିଦାତ୍ରୀ। ମା ଙ୍କ ସାଧକ ନ ଦିନ ମାଙ୍କ ଉପାସନା କରି ମାଙ୍କ ପାଖରୁ ସିଦ୍ଧି ଲାଭ କରିବାର ଅଭିଳାଷ ଥାଆନ୍ତି ଯାହା ସାଧନା ର ଅନ୍ତିମ ଲକ୍ଷ୍ୟ ।ମା ଙ୍କ କୃପା ରୁ ଅନନ୍ତ ଦୁଃଖ ରୂପ ସଂସାର ରୁ ନିର୍ଲିପ୍ତ ହୋଇ ସମସ୍ତ ସୁଖ ଭୋଗ କରି ସାଧକ ମୋକ୍ଷ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଯାଏ।

ମା ଦୂର୍ଗାଙ୍କ ନ ଗୋଟି ରୂପ ଆମକୁ ଜୀବନ ବଞ୍ଚିବାର ପ୍ରେରଣା ଦେଇଥାଏ।ନାରୀ ଶକ୍ତି ଆଉ ମାତୃଶକ୍ତି ର ବନ୍ଦନା କରିବା ପାଇଁ ଉତ୍ସାହିତ କରିଥାଏ। ଆମ ଜୀବନ ରେ ଉପସ୍ଥିତ ଥିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାରୀ ଭିତରେ ହିଁ ମା ଦୂର୍ଗାଙ୍କ ନ ଗୋଟି ରୂପ ବିଦ୍ୟମାନ।ଜନ୍ମ ନେଇଥିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ ଶିଶୁ କନ୍ୟା ହିଁ ମା ଶୈଳପୁତ୍ରୀ।କୁମାରୀ ଅବସ୍ଥା ରେ ଥିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ ଝିଅ ଜିଏ ସମର୍ପିତ ହେବାକୁ ଚାହେଁ ସେ ମା ବ୍ରହ୍ମଚାରିଣୀ।ବିବାହ ପରେ ଚନ୍ଦ୍ରମା ପରି ନିର୍ମଳ ରହୁ ଥିବା ଝିଅ ହିଁ ମା ଚନ୍ଦ୍ରଘଣ୍ଟା।ଏକ ନୂଆ ଜୀବନ କୁ ଗର୍ଭ ରେ ରଖି ଜନ୍ମ ଦେଉଥିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାରୀ ହିଁ ମା କୁଷ୍ମାଣ୍ଡା। ନବଜାତ ଶିଶୁ କୁ ନିଜ ବକ୍ଷ ରୁ ଅମୃତ ନିଗାଡି ଜୀବନ ଦାନ ଦେଉଥିବା ପ୍ରତ୍ୟେକ ନାରୀ ହିଁ ମା ସ୍କନ୍ଧମାତା। ସଂଯମ,ସାଧନା ଓ ଘର କୁ ନିଜ ବୁଦ୍ଧି ରେ ଚଳାଉ ଥିବା ସ୍ତ୍ରୀ ହିଁ ମା କାତ୍ୟାୟନୀ।ନିଜ ବ୍ରତ ,ଉପାସନା ଓ ତ୍ୟାଗ ଦ୍ଵାରା ନିଜ ସ୍ଵାମୀ କୁ ବି ଉଦ୍ଧାର କରୁଥିବା ନାରୀ ହିଁ ମା କାଳରାତ୍ରି।

କ୍ରମଶଃ.......

ଭାଗ ୨: ନବରାତ୍ରି ରେ ମା ଦୁର୍ଗା ଙ୍କ ଭକ୍ତି, ସଂସ୍କୃତି ଏବଂ ପ୍ରେରଣା

ମା ମାଣିକେଶ୍ଵରୀ ଙ୍କ ବିଶ୍ଵ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଛତର ଯାତ୍ରା