ବୃଦ୍ଧ ହୋଇ ପରିବାର କୁ ଦୀର୍ଘାୟୁ ହେବାର ଆଶିର୍ବାଦ ଦେଉଥିବା ନାରୀ ହିଁ ମା ମହାଗୌରି।ଜୀବନ ପରିତ୍ୟାଗ କରି ସାରା ବଂଶ କୁ ସିଦ୍ଧି ଦେଉଥିବା ନାରୀ ହିଁ ସିଦ୍ଧିଦାତ୍ରୀ।ଗୋଟେ ନାରୀ ର ସମ୍ପୁର୍ଣ୍ଣ ଜୀବନ ରେ ହିଁ ମା ଦୂର୍ଗାଙ୍କ ନ ଗୋଟି ସ୍ୱରୂପ ବିଦ୍ୟମାନ।ତେଣୁ ଆମେ ମୂର୍ତ୍ତୀ ପୂଜା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ବ ନ ଦେଇ ମାତୃଶକ୍ତି ର ବନ୍ଦନା ରେ ମନ ଦେବା ଉଚିତ୍।ମା ଶକ୍ତି ସ୍ୱରୂପା ସମଗ୍ର ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ବ୍ୟାପି।ତେଣୁ ନିଜ ମନ ର ଅନ୍ଧକାର କୁ ଦୂର କରି ମା ଙ୍କ ଦର୍ଶନ କରିବା ଶ୍ରେୟସ୍କର।

ମା ଙ୍କ କମନୀୟ ରୂପ ଲାବଣ୍ୟ ର ସାକ୍ଷୀ ହେବା ପାଇଁ ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁ ଙ୍କ ଭିଡ ଜମେ ଏବଂ ଶକ୍ତି ଉପାସକ ଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ସାଧନା ହୁଏ। ଆମ ଦେଶ ରେ ମାଙ୍କ ଅନେକ ଶକ୍ତିପୀଠ ଅଛି , ଯେଉଁଠି ଏହି ନବରାତ୍ରି ର ବିଶେଷ ପୂଜା ହୁଏ।ସହର ଠାରୁ ପଲ୍ଲୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭଳି ଭଳିକା ମେଢ଼ ତିଆରି ହୁଏ। ସେଇ ମଧ୍ୟରୁ କଳାହାଣ୍ଡି ଜିଲ୍ଲା ର ଇଷ୍ଟ ଦେବୀ ମାଣିକେଶ୍ବରୀ ପୀଠ ମଧ୍ୟ ଜଣେ।ଆଉ ତାଙ୍କର ଛତର ଯାତ୍ରା ବିଶ୍ଵ ପ୍ରସିଦ୍ଧ।

ମା ମାଣିକେଶ୍ଵରୀ ଙ୍କ ଐତିହ୍ୟ:

ସଂଖ୍ୟା ଦୃଷ୍ଟି ରୁ ଓଡ଼ିଶା ର ଦ୍ଵିତୀୟ ବୃହତ୍ତମ ଯାତ୍ରା ପ୍ରଥମ ରେ ମହାପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀ ଜଗନ୍ନାଥ ଙ୍କ ରଥଯାତ୍ରା କିନ୍ତୁ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଦୃଷ୍ଟି ରୁ ଛତର ଯାତ୍ରା ପୃଥିବୀରେ ବିରଳ। ଭାରତ ବର୍ଷ ରେ ଅନେକ ଶକ୍ତିପୀଠ ଅଛି।ଦଶହରା ରେ ଏମିତି ବିଭିନ୍ନ ମନ୍ଦିର ରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ପରମ୍ପରା ରହିଛି। ମାଣିକେଶ୍ବରୀ ଙ୍କ ସଂସ୍କୃତି ଏକ ସମନ୍ୱୟ ର ସଂସ୍କୃତି। ଏଠି ଆର୍ଯ୍ୟ ସଂସ୍କୃତି ଆଉ ଆଦିବାସୀ ସଂସ୍କୃତି ର ସମନ୍ୱୟ ରେ ମାଣିକେଶ୍ବରୀ ସଂସ୍କୃତି ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହେଇଛି ଆଉ ଏହି ସଂସ୍କୃତି ଅତି କମ୍ ରେ ୧୦୦୦ ବର୍ଷ ତାଳ ର ସଂସ୍କୃତି।

ଦଶମ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଏହି ଅଞ୍ଚଳ ଅବିଭକ୍ତ କଳାହାଣ୍ଡି, ଅବିଭକ୍ତ କୋରାପୁଟ, ଆଉ ଛତିଶଗଡ ରାଜ୍ୟ ର ଅବିଭକ୍ତ ବସ୍ତର ଜିଲ୍ଲା କୁ ନେଇ ଏକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ଥିଲା। ସେ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ର ନା ଥିଲା ଚକ୍ରକୁଟ ମଣ୍ଡଳ। ଏହାର ଶାସକ ଥିଲେ ଛିନ୍ଦକ ନଗବଂଶି ରାଜା ମାନେ ଏବଂ ମାଣିକେଶ୍ଵରୀ ହେଉଛନ୍ତି ଛିନ୍ଦକ ରାଜବଂଶୀ ରାଜା ମାନଙ୍କ ର ଇଷ୍ଟଦେବୀ।ସେତେବେଳେ ଛିନ୍ଦକ ରାଜବଂଶୀ ରାଜା କଳାହାଣ୍ଡି କୁ ଆଣି ମା ମାଣିକେଶ୍ଵରୀ ଙ୍କୁ ପହଞ୍ଚାଇ ଥିଲେ।ତେଣୁ ମାଣିକେଶ୍ଵରୀ ସଂସ୍କୃତି ୧୦୦୦ ବର୍ଷ ରୁ ଉର୍ଦ୍ଧ ପୁରୁଣା ସଂସ୍କୃତି।

ମା ମାଣିକେଶ୍ଵରୀ ଙ୍କ ବିଶ୍ଵ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଛତର ଯାତ୍ରା:

ଶାରଦୀୟ ଉତ୍ସବ ବା ଦଶହରା ରେ ସବୁ ଶକ୍ତିପୀଠ ରେ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ପୂଜା ବିଧି ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥାଏ। କେଉଁଠି ୩ ଦିନାତ୍ମକ,୯ ଦିନାତ୍ମକ,୧୬ ଦିନାତ୍ମକ ପୂଜା କରାଯାଏ।ଆଶ୍ୱିନ ମାସ କୃଷ୍ଣ ପକ୍ଷ ଅଷ୍ଟମୀ ତିଥି ଯାହା ମୂଳାଷ୍ଟମୀ କୁହାଯାଏ।ପଶ୍ଚିମ ଓଡ଼ିଶା ରେ ମା ମାନେ ପୁଅ ଜିଉନ୍ତିଆ ଓଷା ପାଳନ କରିଥାନ୍ତି।ସେହି ଦିନ ମା ମାଣିକେଶ୍ବରୀ ଙ୍କ ମୁଣ୍ଡ ବସା ଯାତ୍ରା ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥାଏ।ସେହିଦିନ କଳାହାଣ୍ଡି ଗଡ଼ଜାତ ର ପୁରାତନ ରାଜଧାନୀ ଜୁନାଗଡ଼ ରେ ଥିବା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଦେବୀ ଲଙ୍କେଶ୍ଵରୀ ଙ୍କ ପୀଠ ରେ ଖଣ୍ଡାବସା ହୁଏ।

ମା ଲଙ୍କେଶ୍ବରୀ ଙ୍କ ପାଖରେ ଖଣ୍ଡାବସା ଠିକ୍ ସେଇଦିନ ସର୍ବ ସମ୍ମୁଖ ରେ ମା ଙ୍କ ଖଡ଼ଗ ବା ଖଣ୍ଡା ଯାହା ଶକ୍ତି ଆଉ ବିଜୟ ର ପ୍ରତୀକ। ଶକ୍ତି ଆହରଣ କରିବା ପାଇଁ ପୁରାତନ କାଳ ରୁ ରାଜା ମହାରାଜା ମାନେ ମା ଙ୍କ ଶରଣାପନ୍ନ ହୋଇ ଶକ୍ତି ଭିକ୍ଷା କରିବା ପାଇଁ ମା ଙ୍କ ସାମ୍ନା ରେ ତାଙ୍କ ବିଗ୍ରହ ନିକଟ ରେ ଅଞ୍ଜୁଲାଏ ଚାଉଳ ଉପରେ କଳାହାଣ୍ଡି ରାଜା ଖଣ୍ଡା କୁ ସ୍ଥାପନ କରନ୍ତି।ସେଇ ପ୍ରଥା ଏବେ ବି ପ୍ରଚଳିତ।ଖଣ୍ଡାବସା ସରିଲା ବୋଲି ଖବର ଆସିଲେ ମା ମାଣିକେଶ୍ଵରୀ ଙ୍କ ପାଖରେ ମୁଣ୍ଡବସା ହୁଏ।ମା ଙ୍କ ଖଣ୍ଡାବସା ପରେ ରାଜା ପ୍ରଥମେ ଆସି ମା ଙ୍କ ନବକଳେବର ଦର୍ଶନ କରନ୍ତି।

ମା ମାଣିକେଶ୍ଵରୀ ହେଉଛନ୍ତି ଛିନ୍ନମସ୍ତା।ସେ ସ୍ତମ୍ଭାକାର ଭାବରେ ପୂଜା ପାଆନ୍ତି।ପୁରୀ ଶ୍ରୀ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ରେ ମା ସୁଭଦ୍ରା ଯେମିତି ସ୍ତମ୍ଭାକାର ଭାବରେ ବିରାଜିତ ଅଛନ୍ତି ସେମିତି ମା ମାଣିକେଶ୍ଵରୀ ମଧ୍ୟ। ଏକ କଞ୍ଚା ମାଟି ର ମୁଣ୍ଡ ସମ୍ପୁର୍ଣ୍ଣ ଗୋପନ ରେ ତିଆରି ହୁଏ ଆଉ ମା ମାଣିକେଶ୍ଵରୀ ଙ୍କ ପାଖରେ ସ୍ଥାପନ ହୁଏ।ସେଇଥିରେ ସୁନା ଆଉ ରୂପା ର ଆଖି ଆଉ ନାକ ଶୋଭିତ କରି ମା ଙ୍କୁ ନାନାଦି ଅଳଙ୍କାର ରେ ସୁସଜ୍ଜିତ କରନ୍ତି ସମ୍ପୁର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ଗୋପନ ରେ।ସମ୍ପୁର୍ଣ୍ଣ ଭକ୍ତି ଭାବ ରେ ଆଉ ସମର୍ପଣ ଭାବ ରେ କରାଯାଏ ସବୁ ବିଧି।ସେଇଟା ମା ଙ୍କ ନବକଳେବର। ରାଜା ପ୍ରଥମେ ଦର୍ଶନ କରି ସାରିବା ପରେ ସେଇ ଦିନ ଠୁ ଆରମ୍ଭ କରି ବିଜୟା ଦଶମୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରାୟ ୧୭ ଦିନ ଧରି ମା ଙ୍କ ନବକଳେବର ରୂପ ଦେଖିବାର ସୌଭାଗ୍ୟ ଭକ୍ତ ମାନେ ପାଆନ୍ତି।ସେଇ ଦିନ ଠୁ ୧୬ ଦିନ ଧରି ଦୁଇ ଓଳି ମା ଙ୍କ ଚଣ୍ଡୀପାଠ, ହୋମ ଆଉ ତନ୍ତ୍ର ଆରାଧନା କରାଯାଏ।ମହାଷ୍ଟମୀ ଦିନ ମା ଙ୍କ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ପୂଜା ଅର୍ଚ୍ଚନା ସନ୍ଧ୍ୟା ରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଯାଏ।ମା ଙ୍କୁ ଅଷ୍ଟବଳି ଅର୍ପଣ କରାଯାଏ। ଅଷ୍ଟ ମାନେ ଆଠ ଆଉ ବଳି ମାନେ ସମର୍ପଣ।ତା ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ପଶୁ ବଳି ବି ଅଛି ଆଉ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବଳି ବି ଅଛି। ଯାହା ଗୋପନ ରେ କରାଯାଏ। ୟା ଭିତରେ ସହର ସାରା କଳାହାଣ୍ଡି ର ବୀର ବାଦ୍ୟ ଘୁମୁରା ରେ ପ୍ରକମ୍ପିତ ହେଉଥାଏ।ଯାହା ହେଉଛି କଳାହାଣ୍ଡି ର ଗର୍ବ ଆଉ ଗୌରବ।

କ୍ରମଶଃ.......

ଭାଗ ୩:ନବରାତ୍ରି ରେ ମା ଙ୍କ ଭକ୍ତି, ସଂସ୍କୃତି ଏବଂ ପ୍ରେରଣା

ମା ମାଣିକେଶ୍ଵରୀ ଙ୍କ ବିଶ୍ଵ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଛତର ଯାତ୍ରା