ଦୁଃଖ ର କାରଣ ବାହରେ ନାହିଁ, ଆମ ଭିତରେ | ଜ୍ଞାନୀ ମାନେ ବୋଧେ ଏହି ବାକ୍ୟାଂଶ ମାନବ ସମାଜ କୁ ଅସଙ୍ଖ୍ଯ ଥର କହି ଯାଇଛନ୍ତି, ହେଲେ ଭି କାହିଁ ଆମ ମନ ଏହି ଚିନ୍ତା କୁ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଏ ନାହିଁ | କାହିଁ ସେ ବାରମ୍ବାର ବାହାର ର ବସ୍ତୁ ଗୁଡ଼ିକର ଆଲମ୍ବନ ନେଇ ନିଜ ଦୁଃଖ କୁ ଦୁରାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରେ ଏବଂ ଅନ୍ତର୍ମୁଖୀ ହେବାକୁ କଦାପି ଚାହେଁ ନାହିଁ | ଏହାର ଉତ୍ତର ପାଇବାକୁ ହେଲେ ପ୍ରଥମେ ଆମକୁ ମନ ର କାର୍ଯ୍ଯକାରିତା କିଛି ଦୁର ପର୍ଯ୍ଯନ୍ତ ସ୍ୱୟଂ ନିରିକ୍ଷଣ କରିବାକୁ ହେବ |

ଘଟଣା ବାହରେ ଘଟୁଛି, କିନ୍ତ ଦୁଃଖ ଅବା ସୁଖ ଭିତରେ ଅନୁଭୁତି ହେଉଛି | ତ ବିଚାର ଦ୍ବାରା ଆମେ ଜାଣି ପାରିବା ଯେ ବାହାର ର ବସ୍ତୁ, ବ୍ଯକ୍ତି, କିମ୍ବା ଘଟଣା ରେ ସୁଖ କିମ୍ବା ଦୁଃଖ ଜଡିତ ହେଇ ନାହିଁ | ଅନ୍ଯଥା ସବୁ ପ୍ରାଣୀ ଯିଏ ସେହି ବସ୍ତୁ, ବ୍ଯକ୍ତି, କିମ୍ବା ଘଟଣା ର ସଂସ୍ପର୍ଶ ରେ ଅସିଥାନ୍ତେ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ସମାନ ଅନୁଭୁତି ହେଇଥାନ୍ତା | ଉଦାହରଣ ଅଫିସ୍ ରେ ଅଫିସର୍ ୨ ଜଣ କର୍ମଚାରୀଙ୍କୁ ଗାଳି କରିଲେ, କିନ୍ତ ୨ ଜଣଙ୍କ ଦୁଃଖ ର ପରିମାଣ କେବେ ହେଲେ ସମାନ ହେଇ ନଥାଏ | ସେହି ଭଳି ଜଣେ ବ୍ଯକ୍ତି ବଡ଼ ଅପରେଶନ୍ ମଧ୍ଯ ଅତି କମ ଦୁଃଖରେ ତା ମଧ୍ଯ ଦେଇ ଅତିକ୍ରମ କରିଦିଏ ଏବଂ ଅନେକ ଲୋକ ସାମାନ୍ଯ ଛୁଂଚି ଫୋଡ଼ା ଯନ୍ତ୍ରଣା ରୁ ମଧ୍ଯ ହତାସ ହୋଇ ଯାଇଥାନ୍ତି |

ଜଣେ ଛିଣ୍ଡା ପୋସାକ ପିନ୍ଧିଥିବା, ଦାଢ଼ି ରଖିଥିବା ଲୋକକୁ ଦେଖି ଅନେକ ମଣିଷଙ୍କ ମନରେ ଆସଙ୍କା ଓ ଭୟ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ତ ଅନ୍ୟ ଏକ ମନରେ କରୁଣା | ଅଧିକାନ୍ସ ଲୋକଙ୍କୁ କଳା ରଙ୍ଗ ର ବ୍ଯକ୍ତି କୁ ଦେଖିଲେ ମନରେ ବିକର୍ଷଣ ଭାବ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ଆଉ ଗୋରା ରଙ୍ଗ ବ୍ଯକ୍ତି ପାଇଁ ଆକର୍ଷଣ, ଆଉ ଅନେକ ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ ଏ ସବୁ ରୁ ମନ ରେ କିଛି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ହୁଏ ନାହିଁ | ନିଜର ଆଉ ଅନ୍ଯ ମାନଙ୍କ ଦୈନିକ ଅନୁଭୂତି ଗୁଡ଼ିକଙ୍କୁ କେବଳ ଖୋଲା ମନ ରେ ନିରିକ୍ଷଣ କରି ଦେଖିଲେ ମଣିଷ ଭଲ ଭାବେ ବୁଝି ପାରିବ ଯେ ବାସ୍ତବ ରେ ବାହାର ବ୍ଯକ୍ତି, ବସ୍ତୁ ଇତ୍ଯାଦି ରେ କିଛି ନାହିଁ | ସବୁ କିଛି ମନର ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ଉପରେ ନିର୍ଭର | ସେଥିଲାଗି ଜ୍ଞାନୀ ମାନେ ଆଉ ଏକ ମହତ୍ୱପୁର୍ଣ ବାକ୍ୟାଂଶ କହିଗଲେ ଯେ ସୁନ୍ଦରତା ନିରୀକ୍ଷକ ର ଚକ୍ଷୁ ରେ ନିହିତ ଅଛି ବସ୍ତୁ ରେ ନୁହେଁ |

କିନ୍ତ ସମାଜ ର ଗୋଟିଏ ଭଳି ଚିନ୍ତା କୁ ସ୍ୱିକୃତି ଦେବା ଏବଂ ବ୍ୟକ୍ତି ମାନଙ୍କ ସମାଜ କଣ କହିବ ଚିନ୍ତା କୁ ପ୍ରାଧାନ୍ଯ ଦେବା ଫଳ ରେ ମଣିଷ କେବଳ ଏକ ବାହ୍ୟସ୍ତରୀୟ ଜୀବନ ଜାପାନ କରି ଚାଲେ ଓ ଜୀବନ ର ଗଭୀର ସତ୍ଯତା ରୁ ବଞ୍ଚିତ ରହିଯାଏ | କିନ୍ତ ଏକ ସାମାନ୍ଯ ମନ ଏହି ଚକ୍ରବ୍ୟୁହ ରେ ଫସିଯିବା ସ୍ୱାଭାବିକ | ମନୁଷ୍ଯ ଏକ ସାମଜିକ ପ୍ରାଣୀ ଓ ସମାଜ ତାକୁ ବଞ୍ଚିବାକୁ ସମର୍ଥନ ପ୍ରଦାନ କରେ କିନ୍ତ ସେହି ସମାଜ ହି ତାର ପ୍ରଗତି ପାଇଁ ବିଘ୍ନ ସୃଷ୍ଟି କରିଦିଏ | ବୁଦ୍ଧି ର ପ୍ରୟୋଗ ଦ୍ୱାରା ଏହାର ସନ୍ତୁଳନ କରିବା ନ ସିଖିପାରିଲେ ମାନସିକ ଦ୍ୱନ୍ଦ ଓ ପ୍ରଗାଢ଼ ଦୁଃଖ ରେ ଫସୀ ଯାଏ ମଣିଷ | କିନ୍ତ ଏହାର ଚର୍ଚା ଅନ୍ୟ କୌଣସି ସମୟରେ କରିବା |

ଏବେ ବୁଝିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିବା ଯେ ମଣିଷ ର ସ୍ୱଭାବ ରେ ଏତେ ତଫାତ କାହିଁକି ? କାରଣ ମନର କର୍ମ ସମ୍‌ସ୍କାର ଯାହା ଜନ୍ମ ଜନ୍ମ ଧରି ସଙ୍ଗ୍ରହିତ ହୋଇ ଅଛି, ବାହାର ର ପରିସ୍ଥିତି ସେହି ଗୁଡ଼ିକଙ୍କୁ ସିଞ୍ଚନ ପ୍ରଦାନ କରେ ଆମ ସଚେତନ ମନ ରେ ଫଳ ଦେବା ପାଇଁ | ଯଦି ମନ ରେ ଅନେକ ଗଭୀର ଭୟ ର କର୍ମ ସମ୍‌ସ୍କାର ଅଛି ତେବେ ବାହାର ର ସାମାନ୍ଯ ଅଜ୍ଞାତ ପରିସ୍ଥିତି ଭି ସେହି ବୀଜ ଗୁଡ଼ିକକୁ ପାଣି ଭଳି କାର୍ଯ୍ଯ କରେ | ଫଳ ପ୍ରଦ ସେ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଭୟ ର ଶିକାର ହୁଏ କିନ୍ତ ଅନ୍ୟ ଏକ ବ୍ଯକ୍ତି ଜାହାର ଭୟ ର ଏତେ ବିଶେଷ କର୍ମ ସମ୍‌ସ୍କାର ନ ଥାଏ ସେ ପ୍ରଭାବିତ ହୁଏ ନାହିଁ |

ଲୋଭ, ବାସ୍ନା, କ୍ରୋଧ, ମୋହ, ଈର୍ଷା ମଧ୍ଯ ଏହି ଭଳି କାର୍ଯ୍ଯ କରନ୍ତି | ଗୋଟେ ଦୃଷ୍ଟି କୋଣ ରୁ ଦେଖିଲେ ଏହା ପ୍ରାଣୀ ପାଇଁ ମଙ୍ଗଳମୟ କାହିଁକି ନା ସେହି କର୍ମ ସମ୍‌ସ୍କାର ଫଳ ଦେଇଦେଲା ପରେ ଅନ୍ତତ ସେଥିରୁ ତ ମୁକ୍ତି ମିଳିଲା | କିନ୍ତ ବାସ୍ତବରେ ମଣିଷ ଅଜ୍ଞାନ ର ଶିକାର ରୁ ଏହାର ବିପରୀତ କାର୍ଯ୍ଯ କରେ ଆଉ ନିଜ ଦୁଃଖ କୁ ସମ୍ବର୍ଧନ କରି ଚାଲେ |

ଉଦାହରଣ ରୁ ବୁଝିବା | ଏଭଳି ଏକ ପରିସ୍ଥିତି ଆସିଲା ଯେ କ୍ରୋଧ ର କର୍ମ ସମ୍‌ସ୍କାର ମୁଣ୍ଡ ଟେକି ସଚେତନ ମନ ରେ ଫଳ ଦେଲା | ଅତ୍ଯନ୍ତ କ୍ରୋଧ ର ଅନୁଭୁତି ହେଲା | କିନ୍ତ ଯେହେତୁ ମଣିଷ ଅବିଦ୍ଯା ରୁ ନିଜ ଶରୀର ଓ ମନ କୁ ହି ନିଜେ ବୋଳି ମାନି ବସେ ଏବଂ ତା ସହିତ ଗଭୀର ସଂଲଗ୍ନ ସୃଷ୍ଟି କରି ଦିଏ, ସେ ମନର ସେହି ଅପ୍ରୀତିକର ସଂବେଦନା ଗୁଦିକଙ୍କୁ ଖୁବ ବଳ ସହିତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରେ | କ୍ରୋଧୀ ହୋଇ ଅନ୍ଯର ଅମଙ୍ଗଳ ଚିନ୍ତା କରେ, ବଚନ ରୁ ଅଭିଶାପ ଓ ଗାଳି କରେ ଏବଂ ଶରୀର ରୁ ହିଂସା କରେ | ଏବଂ ଏହା ସବୁ ମନର ନୁଆ କର୍ମ ହୋଇ ଯାଏ |

କେବଳ ତାହା ହି ନୁହେଁ କ୍ରୋଧ ଆସିଲା ମାନେ ମନକୁ ଘଣ୍ଟା ଘଣ୍ଟା ଧରି, ଦିନ ଦିନ ଧରି ଜଳାଇ ଚାଲେ | ଆଉ ବାରମ୍ବାର କ୍ରୋଧ ଚିନ୍ତା ରୁ ନୁଆ କର୍ମ ହେଇ ଚାଲେ | ଗୋଟିଏ ଅକୁଶଲ କର୍ମ ଫଳ ର ପ୍ରଭାବରୁ ସେ କେଜାଣି ଆହୁରି କେତେ ନୁଆ ଅକୁଶଲ କର୍ମ କରି ଦିଏ | ସବୁ ଫୁଣି ଜାଇ ସଙ୍ଗ୍ରହିତ ହୁଏ ଏବଂ ସେ ପ୍ରାଣୀ ର ସ୍ୱଭାବ ଆହୁରି କ୍ରୋଧୀ ହେଇ ଚାଲେ | ଠିକ୍ ଏହି ଭଳି ଜଣେ ବାସ୍ନା ରୁ ଜଳୁଥିବା, ଲୋଭ ରୁ ଗ୍ରସ୍ତ, ଭୟ ରୁ ପୀଡ଼ିତ, ମୋହ ରୁ ମୁଗ୍ଧ ପ୍ରାଣୀ ନୁଆ କର୍ମ ସମ୍‌ସ୍କାର କରି ଚାଲେ ଆଉ ସମ୍ସାର ର ବନ୍ଧନ ରେ ଆହୁରି ବାନ୍ଧି ହୋଇ ଚାଲେ |

ଶରୀର ଓ ମନ ପ୍ରତି ଯୋଉ ଆସକ୍ତି ହୋଇଯାଇଛି ତାହା ଆମକୁ ଅନ୍ତର୍ମୁଖୀ ହୋଇ ଏହି ସବୁ ସତ୍ଯ ଗୁଡ଼ିକର ଦର୍ଶନ କରାଇବାରୁ ବଞ୍ଚିତ ରଖିଅଛି | କିଛି ଅପ୍ରୀତିକର ଅନୁଭୁତି ହେଲେ ମନ ତୁରନ୍ତ ତାକୁ ଦୁରାଇବାର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ରେ ଲାଗି ଯାଉଛି ଏବଂ କିଛି ପ୍ରୀତିକର ଅନୁଭୂତି ହେଲେ ତାକୁ ଜାବୁଡ଼ି ଧରିବାରେ ବ୍ଯସ୍ତ ହେଇଯାଉଛି | ଏହି ବ୍ଯସ୍ତତା ରେ ନା ତା ପାଖେ ଏହି ଅନୁଭୂତି ଗୁଡ଼ିକଙ୍କ ଗଭୀର ସତ୍ଯ ର ଖୋଜ କରିବାର ସୁଯୋଗ ରହୁଛି ନା ହି ସେହି ଅନୁଭୂତି ଗୁଡ଼ିକଙ୍କ ସାହାଜ୍ୟ ନେଇ ପୁରୁଣା ସମ୍‌ସ୍କାର ମାନଙ୍କ ଠାରୁ ମୁକ୍ତ ହେବାର ସକ୍ଷମତା ରହୁଛି | ମୁଁ ଓ ମୋର ମାୟା ଜାଲ ରେ ଫସୀ ଅନ୍ଧକାର ଆଡକୁ ମାଡି ଚାଲେ ମଣିଷ |

ତ ମୁକ୍ତି ବାଟରେ ସର୍ବ ପ୍ରଥମ ପାଦ ହେଉଛି ମନର ଦୃଢ଼ ବହିର୍ମୁଖୀ ପ୍ରବୃତ୍ତି ଉପରେ ରୋକ ଲଗାଇ ତାକୁ ଅନ୍ତର୍ମୁଖୀ କରାଇବା |

୨ ତି ତୀର

ମଣିଷ ଯେବେ ବାହାର ର ସବୁ ଆଲମ୍ବନ ଗୁଡିକଙ୍କ ଠାରୁ କିଛି ସମୟ ନିଜକୁ ଦୁରାଇ, ଏକାନ୍ତ ରେ ନୀରବତା ର ଛତ୍ରଛାୟା ରେ ଅନ୍ତ ନିରିକ୍ଷଣ କରିବ ତେବେ ସେ ବୁଦ୍ଧ ଙ୍କ ଦ୍ବାରା ଶିକ୍ଷା ଦିଆଯାଇ ଥିବା ଦୁଃଖ ର ବାସ୍ତବ କାରଣ ବୁଝିପାରିବ | ସେ ବୁଝାଇଲେ ଯେ ଦୁଃଖ ହେଉଛି ମନୁଷ୍ଯ କୁ ଦୁଇଟି ତୀର ମାରିବା ସଦୃସ୍ଯ | ପ୍ରଥମ ତୀର ଟି ଯାହା ପ୍ରକୃତି ଆମକୁ ଆମ କର୍ମ ସମ୍‌ସ୍କାର ଏବଂ ଆମ ବାତାବରଣ ର ସମୁଚିତ କର୍ମ ସମ୍‌ସ୍କାର ଅନୁଯାୟୀ ଆମକୁ ଭିନ୍ନ ପରିସ୍ଥିତି ର ସମୁଖୀନ କରାଇଥାଏ | ଏଥିରେ ଆମର କୌଣସି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ନାହିଁ | ଆଉ ତାହା ବିସୟରେ ଭାବି ମଧ୍ଯ ଲାଭ ନାହିଁ |

ଆଉ ଦ୍ୱିତୀୟ ତୀର ଟି ହେଉଛି ସେହି ପ୍ରଥମ ତୀର ଟି ପାଇଁ ଆମର ପ୍ରତିକ୍ରିୟା | ଏହା ହି ଆମ ବାସ୍ତବିକ ଦୁଃଖ ର କାରଣ ଏବଂ ଏହାକୁ ସୁଧାରିବା ମଣିଷ ର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ରେ | ଏବଂ ବୁଦ୍ଧଙ୍କ ସବୁ ସିକ୍ଷା ଏହି ଦ୍ୱିତୀୟ ତୀର କୁ ସମ୍ଭାଳିବା ର କୌଶଲ | ତ କିଭଳି ଆମ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଗୁଡିକଙ୍କୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରି ନୁଆ କର୍ମ ସମ୍‌ସ୍କାର ସୃଷ୍ଟି କରିବାରୁ ବଞ୍ଚିବା |

ଗୋଟେ ପୁରୁଣା ସମ୍‌ସ୍କାର ସଚେତନ ମନ ରେ ଫଳ ଦେବା ଏବଂ ସେହି ଫଳ କୁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରିବା ମଧ୍ଯରେ ମୁହୂର୍ତ୍ତଟିଏ ରୁ ଭି କମ ସମୟ ଥାଏ | ଜଣେ ଉଚ୍ଚ କୋଟି ର ଯୋଗୀ ଅନେକ ସାଧନା ପରେ ସେହି କ୍ଷୁଦ୍ର ମୁହୁର୍ତ ଟିକୁ ଧରିବାରେ ସକ୍ଷମ ହୁଏ ଏବଂ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଆରମ୍ବ ହେବା ପୁର୍ବରୁ ହି ତାର ଉତ୍ପାଟନ କରିଦିଏ | କିନ୍ତ ଆମ ଭଳି ସାଧାରଣ ମଣିଷଙ୍କ ପାଇଁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଆରମ୍ବ ହେବା ସ୍ୱାଭାବିକ |

ଥରେ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଆରମ୍ଭ ହେଇଗଲେ ଜଣେ ବ୍ଯକ୍ତି ଯିଏ ଉଚିତ ସାଧନା ଦ୍ୱାରା କୌସଲ ହାସଲ କରି ନାହିଁ, ସିଏ ସେଇ ସୁଅ ରେ ଭାସିଯାଏ | ତ ତା ପାଖେ ସେଥିରୁ ବାହାରିବାର ସକ୍ଷମତା ନ ଥାଏ ଯେପର୍ଯ୍ଯନ୍ତ ଶରୀର ର ସବୁ ଶକ୍ତି ସରି ଜାଇ ନାହିଁ | ଏବଂ ଏହା ପରେ ନିର୍ଜୀବ ଭଳି କିଛି ସମୟ ରହେ ପ୍ରାଣୀ, ଖାଦ୍ଯ ଖାଇ ଉର୍ଜା ଆସିଗଲେ, ଫୁଣି ଆଉ ଏକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ରେ ଭାସିଯାଏ |

ପ୍ରାୟ ପ୍ରାଣୀ କର୍ମ ଫଳ ର ଉଦୟ ରୁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା, ସେହି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ରୁ ଫୁଣି ନୁଆ କର୍ମ ଓ ସେଥିରୁ କର୍ମ ଫଳ, ଏହି ଚକ୍ରବ୍ଯୁହ ରେ ପଡିଯାଇ ଦୁଃଖ ରୁ ହତାସ ହୋଇଯାଇଥନ୍ତୀ |

ଏଥିରୁ ବାହାରିବା ପାଇଁ ବୁଦ୍ଧ ଆମକୁ ନିଜ ମନ କୁ ସୁକ୍ଷ୍ମ ବନାଇବାର ପ୍ରଣାଳୀ ସିଖାଇଲେ | ତାଙ୍କ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଏହା ଯେ ମନ କୁ ସୁକ୍ଷ୍ମ ବନାଇପରିଲେ ଏହି ଚକ୍ରବ୍ଯୁହ ରୁ ବାହାରିବା ବହୁତ୍ ସରଳ ହୋଇଯିବ | ଉଦାହରଣ ଦ୍ବାରା ବୁଝିବା |

ଗୋଟେ ଘଟ ଯାହାର ଛୋଟ ଛୋଟ ଛିଦ୍ର ଅଛି, ଯଦି ସେଥିରେ କିଛି ପଥର ପକାଇବା ତେବେ ସେ ଯାଇ ତଳେ ଜମା ହୋଇଯିବେ | କିନ୍ତ ଯଦି ସେଥିରେ ପାଣି ଭରା ଯାଏ ତେବେ ତାହା ସେ ଛିଦ୍ର ଭେଦି ବାହାରକୁ ଆସିଯାଏ, ସେହିଭଳି ମନ ଯେବେ ସ୍ଥୁଳ ଅବସ୍ଥା ରେ ଥାଏ ସେ କେବଳ ଶରୀର ଓ ମନ ର ଘନୀଭୂତ ସଂବେଦନା ଯେପରି କି କ୍ରୋଧ, ବାସ୍ନା, ଭୟ, ପୀଡ଼ା ଇତ୍ଯାଦି ର ଅନୁଭୂତି କରି ପାରେ | ଏହି ଘନୀଭୂତ ସଂବେଦନା ଗୁଡିକ ଙ୍କୁ ଭେଦି ଆହୁରି ଅସଙ୍ଖ୍ଯ ସୁକ୍ଷ୍ମ ସଂବେଦନା ଗୁଡିକ ଙ୍କୁ ବିଜ୍ଞପ୍ତି କରି ପାରେ ନାହିଁ |

ସେଥିପାଇଁ ସେ ଦେଖିପାରେ ନାହିଁ ଯେ ଯେଉଁ କ୍ରୋଧ, କି ଭୟ, କି ପୀଡ଼ା ଟି ସିର୍ଷ ଉଠାଇଲା, ତୁରନ୍ତ ସ୍ୱାସ ର ଗତି ବଢିଗଲା, ହୃଦ୍ ସ୍ପନ୍ଦନ ର ଗତି ବଢିଗଲା, ଶରୀର ର କିଛ ମାଂସପେଶୀ ରେ ତନାବ ଆସିଗଲା, ପ୍ରାଣ ବାୟୁ ପ୍ରବାହ ରେ ଖଣ୍ଡନ ଆସିଗଲା, ଶରୀର ର କୌଣସି ଗୋଟେ ଅଂଶ ରେ ଉଷ୍ଣ ଲାଗିଲା, ଆଉ ଏକ ଅଂଶ ରେ କମ୍ପନ ହେଲା, ଇତ୍ଯାଦି ନ ଜାଣି କେତେ ପ୍ରକାର ର ସୁକ୍ଷ୍ମ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଚାଲିଛି |

ଯେହେତୁ ସେ ସ୍ଥୁଳ ସଂବେଦନା ରେ ଅଟକି ଯାଇଛି, ସେ ଏ ସବୁ ସୁକ୍ଷ୍ମ ଜ୍ଞାନ ଗୁଡ଼ିକର ଅନୁଭୂତି ରୁ ବଞ୍ଚିତ ରୁହେ ଏବଂ ଏହି ବୋଧ ରୁ ମଧ୍ଯ ଯେ ସେ ଯାହା କିଛି ଉଦୟ ହେଉଛ ତାହା କିଛି ସମୟ ପରେ ବ୍ଯୟ ହେଇଯାଉଛି | ଯାହା ଭି ଉତ୍କଣ୍ଠା, ଯେତେ ଭି କଷ୍ଟକର ହେଉ ନା କାହିଁକି, ଯାହା ଭି ଚିନ୍ତା ଯେତେ ଭି ବିକୃତ ହେଉ ନା କାହିଁକି, ସବୁ ଉଦୟ ହେଉଛ ଏବଂ ବ୍ଯୟ ହେଇଯାଉଛି |

କେବଳ ତାହା ହି ନୁହେଁ ମନ ଏହି ସୁକ୍ଷ୍ମ ଜ୍ଞାନ ର ଅନୁଭୂତି ନ କରି ଏହି ବୋଧ ରୁ ଭି ବଞ୍ଚିତ ରହୁଛି ଯେ କର୍ମ ଫଳ ଟି ପ୍ରକୃତି ଆଣି ଦେଉଛି, ତାହାକୁ ପାଇ ମନ ଏକ ନିର୍ଧିଷ୍ଟ ସ୍ୱଭାବ ରୁ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରୁଛି, ଏହାର ପ୍ରଭାବ ରୁ ଶରୀର ରେ ଅନେକ ସଂବେଦନା ଆସୁଛି | ସବୁ କିଛି ପ୍ରକୃତି ର ଗୋଟେ କାରଣ ଓ ପ୍ରଭାବ ସୃଙ୍ଖଳା ରେ ଚାଲିଛି, ଆଉ ଏହି ମାୟାବୀ ମନ ଛଳନା ସୃଷ୍ଟି କରି ଚାଲିଛି ଯେ ଏ ଶରୀର ତୁମେ ଆଉ ତୁମର ଏ ଶରୀର |

ଯେବେ ମନ ସୁକ୍ଷ୍ମ ହେଇଯାଇ ଏହି ସବୁ ଜ୍ଞାନ ର ବୋଧ କରି ନେବ, ତେବେ ଆହୁରି ଏକ ଜ୍ଞାନ ଆସିବ ଜେ ପ୍ରକୃତ ରେ ସବୁ କିଛି ଏତେ ଅନିତ୍ଯ ଆଉ ସେମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା କରିବା କେତେ ନିରର୍ଥକ| ଯାହାକୁ ମୁଁ ଆଉ ମୋର ବୋଲି ଭାବି ଏତେ ଆସକ୍ତି କରି ବସିଛି ତାହା ବାସ୍ତବ ରେ ମରୀଚିକା ଭଳି ଛଳନା |

ଏହା ପରେ ମନ ର ସ୍ୱଭାବ ବଦଳିବାକୁ ଲାଗିବ ଓ ଅଦ୍ଭୁତ ଶାନ୍ତି ରେ ବିହାର କରିବ ପ୍ରାଣୀ |

ମନ କୁ ସୁକ୍ଷ୍ମ କରିବାର ପ୍ରଣାଳି

ଏହି ଲକ୍ଷ ପାଇଁ ଅନେକ ପ୍ରଣାଳୀ ଜ୍ଞାନୀ ମାନେ ମାନବ କୁ ଦେଇ ଯାଇଛନ୍ତି| ଏହି ଦିଗରେ ବିପସନା ଅତ୍ଯନ୍ତ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ପ୍ରଣାଳୀ | ଏହି ଚର୍ଚା ରେ ଆମେ ବିପସନା ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ର ବହୁତ ଗଭୀରତା କୁ ଯିବା ନାହିଁ କିନ୍ତ କେବଳ ବ୍ୟାବହାରିକ ପକ୍ଷ ଗୁଡିକ ଉଲ୍ଲେଖ କରିବା ତାକି ଆଗ୍ରହି ସାଧକ ମାନେ ଏହାର ଅଭ୍ଯାସ ଆରମ୍ବ କରି ପାରିବେ | ଚର୍ଚା, ପ୍ରବଚନ, ସତସଂଗ ଇତ୍ଯାଦି ରୁ ପ୍ରେରଣା ମିଳିବ ପ୍ରଗତି ର ରାସ୍ତା ରେ ଚାଲିବାକୁ କିନ୍ତ ପ୍ରକୃତ ପ୍ରଗତି ଚାଲିଲେ ହି ହେବ |

ପ୍ରତି ଦିନ ନିଜ ପାଇଁ ଅତି କମ ରେ ଅଧ ଘଣ୍ଟା ର ସମୟ କାଢ଼ି ବାକୁ ହେବ | ପ୍ରଥମ ୧୫ ମିନିଟ ଟି ହାଲୁକା ଯୋଗ ଆସନ କରିପାରିଲେ ଧୀରେ ଧୀରେ ଶରୀର ରେ ସ୍ଥିରତା, ପୀଡ଼ା ରୁ ମୁକ୍ତି, ଉର୍ଜା ଇତ୍ଯାଦି ତ ଆସିବ ହି ଆସିବ, ଏହା ଛଡା ମନ ରେ ମଧ୍ଯ ସତେଜତା ଆସିବ | ଅସନ୍ତୋଷଜନକ ଚିନ୍ତା ଗୁଡିକଙ୍କ ସୃଙ୍ଖଳା ମଧ୍ଯ ଭଙ୍ଗ ହେବ |

ଯଦି ଆଖ ପାଖ ରେ ଯୋଗ କେନ୍ଦ୍ର ଅଛି ତ ଜାଇ କିଛି ଦିନ୍ ସେଠି ସିଖିପରିଲେ ଜୀବନ ସାରା ର ଅଭ୍ଯାସ ରେ ସାହାଜ୍ୟ ହେବ ନଚେତ ୟୁଟ୍ଯୁବ୍ ରେ ଅନେକ ଭିଡିଓ ମିଳିଯିବ | କୌଣସି ଗୋଟେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଭିଡିଓ ଟି କୁ ଦେଖି ଅଭ୍ଯାସ ଆରମ୍ବ କରିପାରିଲେ ଆଗକୁ ବଢିବାରେ ପ୍ରେରଣା ମିଳିବ |

ଅଭ୍ଯାସ ପାଇଁ ସବୁଦିନ ର ଗୋଟେ ନିର୍ଧିଷ୍ଟ ସମୟ ରଖିବା ଉଚିତ | ଆଉ ଏକ ନିର୍ଧିଷ୍ଟ ଜାଗା ମଧ୍ଯ ରହିପାରିଲେ ଅଭ୍ଯାସ ରେ ପୁଷ୍ଟ ହେବାକୁ ସାହାଜ୍ୟ ମିଳେ | ଅଭ୍ଯାସ ଅନୁକୂଳ ବାତାବରଣ ଯେଭଳି କି ଶାନ୍ତ ପରିବେଶ, ଦୀପ କିମ୍ବା ଧୂପ ଟିଏ ଲଗାଇ, ସଫା ସାଫୀ ରଖିବା ଦ୍ବାରା ଅଭ୍ଯାସ ଟି ସୁଖଦ ହୋଇଥାଏ |

୧୫ ମିନିଟ ର ଯୋଗ ଆସନ ପରେ, ଜେ କୌଣସି ଆସନ ଯେଭଳି କି ସାମାନ୍ଯ ଚକା ପକାଇ, କିମ୍ବା ଚେୟର୍ ରେ ବସି ବିପସନା ର ଅଭ୍ଯାସ କରିବା | ଏହା ଧ୍ଯାନ ରଖିବା ଜେ ଏହି ସମୟରେ ଶରୀର କୁ ବିଶେଷ ହଲେଇବା ନାହିଁ | ଆଖୀ କୁ ପୁରା ଅଭ୍ଯାସ ସମୟ ବନ୍ଦ ରଖିବା | ପାପୁଲି ଗୁଡ଼ି କଙ୍କୁ ଆଂଠୁ ଉପରେ ଉପରକୁ ମୁଖ କରି ହାଲୁକା ରେ ସ୍ଥାପନା କରିବା |

ଆଉ ଶରୀର କୁ ସିଧା ରଖିବା କିନ୍ତ ବେଶୀ ତନାବ ରେ ନାହିଁ, ଶିଥିଳ ରଖି ମେରୁ କୁ ସଳଖ ରଖିବା | କାନ୍ଧ, ବେକ ଆଉ ଶରୀର ର ସବୁ ଅଂଶ ରେ ଧ୍ଯାନ ଥରେ ବୁଲାଇ ନେଇ ଦେଖିବା ଜେ କୌଣସି ଜାଗା ରେ ତନାବ ତ ନାହିଁ, ଆଉ ଯଦି ଅଛି ତୁରନ୍ତ ସିଥିଲ କରି ନେବା |

ଏବେ ଧ୍ଯାନ କୁ ସ୍ୱାସ ର ଆଗାମନ ଉପରେ କେନ୍ଦ୍ରିତ କରିବା | କେବଳ ଏତିକି ଜାଣିବା ଜେ ସ୍ୱାସ ଆସିଲା ତ ମୁଁ ଜାଣିଲି ଜେ ଆସିଲା ଓ ସ୍ୱାସ ଗଲା ତ ମୁଁ ଜାଣିଲି ଜେ ଗଲା | ମନ କୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ ସତର୍କତା ସହିତ କେବଳ ଏହି କାର୍ଯ୍ଯ ରେ ଲଗାଇବା | ସ୍ୱାସ କୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିବା ନାହିଁ | ଯେଭଳି ସ୍ୱାଭାବିକ ସ୍ୱାସ କେବଳ ତାହା ହି ଜାଣିବା | ଯଦି ତିବ୍ର ଅଛି ତେବେ ଭି ତାକୁ ହି ସ୍ୱୀକାର କରି ଧ୍ଯାନ ଦେବା ଏବଂ ଯଦି ଧିର ଅଛି ତେବେ ଭି ତାକୁ ସ୍ୱୀକାର କରି ଧ୍ଯାନ ଦେବା |

୨ -୩ ମିନିଟ୍ ପରେ ମନ ଭଟକିହିଯିବ, ତେବେ କେବଳ ଏତିକି ହି ମନେ ପକାଇବା ଜେ ସ୍ୱାସ ଉପରେ ଧ୍ଯାନ ଦେବାର ଅଛି ଆଉ ମନ କୁ ଅହିଂସା ପୁର୍ବକ ସ୍ୱାସ ଉପରେ କେନ୍ଦ୍ରିତ କରିବା | କିଛି ସମୟ ପରେ ଫୁଣି ମନ ଦୌଡ଼ିବ, ତେବେ ଫୁଣି ହୋସ ଜଗାଇବା ଓ ସ୍ୱାସ କୁ ଧ୍ଯାନ ଆଣିବା | ପୁରା ସମୟ କେବଳ ଏହି ଅଭ୍ଯାସ ହି କରିବା ଆଉ ଧୈର୍ଯ୍ୟଶୀଳ ହୋଇ କରିବା |

ଏହା ହେଉଛି ଆଗ୍ରହି ନୁତନ ସାଧକଙ୍କ ପାଇଁ ପ୍ରଥମ ପାଦ | କିନ୍ତ ଏକ ମହତ୍ୱପୁର୍ନ ପାଦ | ଏହା ପରେ ଆହୁରି ଅନେକ ପାଦ ଚାଲିବାକୁ ଅଛି ଆଉ ଧୀରେ ଧୀରେ ଜଟିଳତା ବଢିବ କିନ୍ତ ଆରମ୍ବ ତ କରିବା |

ଏବେ ମନ କେବଳ ପ୍ରତ୍ଯେକ ଦିନ ଅଭ୍ଯାସ ର ଏହି ନିର୍ଧିଷ୍ଟ ସମୟ କୁ ହି ବିଦ୍ରୋହ କରିବ, ଅନେକ ବାହାନା କରିବ | କିନ୍ତ ଦୃଢ଼ ଇଛା ଶକ୍ତି ରେ ଏହି ଅଧ ଘଣ୍ଟା ର ଅଭ୍ଯାସ ରେ ନିରନ୍ତରତା ଆସିଗଲେ ଆଗକୁ ବହୁତ୍ ସାହାଜ୍ୟ ମିଳିବ |

ମଙ୍ଗଳ କାମନା |

କର୍ମ ଫଳ ଓ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ର ଚକ୍ରବ୍ଯୁହ

ମନର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ଏବଂ ଅନ୍ତର୍ମୁଖୀ ସାଧନାର ଜ୍ଞାନ ଦ୍ବାରା ଦୁଃଖ ରୁ ମୁକ୍ତି ର ରାସ୍ତା