ବାସ୍ତବିକ କର୍ମ ଶରୀର ରୁ ନୁହେଁ ମନ ରୁ ହୁଏ | ଏହି ଶବ୍ଦ ଗୁଡିକ ଶୁଣିବାକୁ ବିଚିତ୍ର ଲାଗିପାରେ କାହିଁକି ନା ଆମ ଜନ୍ମରୁ ଆମେ କେବଳ ସାରିରିକ କ୍ରିୟା କୁ ହି ପ୍ରାଧାନ୍ଯ ଦେଇ ଆସିଛୁ | କିନ୍ତ କିଛି ଉଦାହରଣ ଦ୍ବାରା ଏହାର ସ୍ପଷ୍ଟି କରଣ କରିବା |

୧. ଜଣେ ବ୍ଯକ୍ତି ଆଉ ଜଣକ ପଇସା ଲୁଟ୍ କରିବା ଲାଗି ଗୋଟେ ଛୁରୀ ର ବ୍ଯବହାର କରିଲା ଏବଂ ଏହି ଘଟଣା ରେ ସେହି ପ୍ରତାରିତ ବ୍ୟକ୍ତି ର ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟବଶତଃ ମୃତ୍ଯୁ ଘଟିଲା |

୨. ଆଉ ଏକ ଘଟଣା ରେ ଜଣେ ଡ଼ାକ୍ତର ନିଜ ରୋଗୀ ର ଅପରେଶନ୍ କରିବା ପାଇଁ ଗୋଟେ ଛୁରୀ ର ବ୍ଯବହାର କରୁଛି କିନ୍ତ ଅପରେଶନ୍ ବହୁତ୍ ଜଟିଳ ହେଇଥିବାରୁ ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟବଶତଃ ସେ ରୋଗୀ ର ମୃତ୍ଯୁ ଘଟୁଛି |

୩. ଅନ୍ଯ ଏକ ଘଟଣା ରେ ଜଣେ ବ୍ଯକ୍ତି କରୁଣା ଚିତ୍ତ ରେ ଆଉ ଜଣେ ଗରିବ ଭୋକିଲା ମଣିଷ କୁ ଖାଦ୍ଯ ଖୁଆଉଛି ଏବଂ ଏହା ଦ୍ୱାରା ସେ ମଣିଷ ଟି ନିଜ ଭୋକ ର ପୀଡ଼ା ରୁ ମୁକ୍ତ ହେଉଛି |

୪. ଏବଂ ଅନ୍ତିମ ଉଦାହରଣ ରେ ଜଣେ ମଣିଷ ତାର ବଳକା ଖାଇବା ରାସ୍ତା କଡ଼ରେ ଫୋପାଡି ଦେଉଛି ଏବଂ କିଛି ସମୟ ପରେ ଗୋଟେ ଭିକାରି ଆସି ସେ ଖାଦ୍ଯ ଖାଇ ନିଜ ପୀଡ଼ା ଦୁର କରାଉଛି |

ପ୍ରଥମ ଓ ଦ୍ୱିତୀୟ ଘଟଣା ରେ ଶରୀର ର ସେହି କର୍ମ, କର୍ତା ଛୁରୀ ର ବ୍ଯବହାର କରିବା ଦ୍ବାରା ଆଉ ଜଣେ ବ୍ଯକ୍ତି ର ମୃତ୍ଯୁ ଘଟୁଛି | ତ ପ୍ରକୃତି କଣ ଦୁଇ ଜଣଙ୍କୁ ସମାନ ଫଲ ଦେବ?

ତୃତୀୟ ଓ ଚତୁର୍ଥ ଘଟଣା ରେ ମଧ୍ଯ ଶରୀର ର ସମାନ କର୍ମ, କର୍ତା ଖାଦ୍ଯ ଯୋଗାଉଛି | ତ କଣ ଏହି ଦୁଇ ଜଣ ବ୍ଯକ୍ତିଙ୍କ କର୍ମ ଫଳ ସମାନ ହେବ ?

ଶରୀର ର କର୍ମ କିଛି ଭି ହେଇ ପାରେ କିନ୍ତ ପ୍ରକୃତି ଚିତ୍ତ ର ଚେତନା ଦେଖେ | କର୍ମ ଓ କର୍ମ ଫଳ ମନ ର ଅଭିଳାଷ କିମ୍ବା ଇଚ୍ଛା ରୁ ନିର୍ଣ୍ଣୟ ହୁଏ, ଶରୀର ର କ୍ରିୟା ରୁ ନୁହେଁ | ସେଥିଲାଗି ବୁଦ୍ଧ ଘୋଷଣା କଲେ ଜେ ଅଭିଳାଷ ହି କର୍ମ |

ହଁ ଶରୀର ର କ୍ରିୟା ଦ୍ବାରା ଯଦି ତୁମର ଅଭିଳାଷ ର ସମର୍ଥନ ହୁଏ ତେବେ ମନ ର ସେ ଅଭିଳାଷ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ହୁଏ ଏବଂ ଫଳ ପ୍ରଦ ସେ କର୍ମ ସଂସ୍କାର ଗଭୀର ହେଇ ଥାଏ | ଯେଭଳି କି ଯଦି ତୁମେ ଇଚ୍ଛା କଲ ତୁମର ବନ୍ଧୁ ର ମଙ୍ଗଳ ପାଇଁ ଆର୍ଥିକ ସାହାଜ୍ୟ କରିବ ଏବଂ ସେହି ଚେତନା ରେ ତୁମେ ଶରୀର ରୁ ଭି କର୍ମ କରିଲ ତେବେ ତୁମର ଚେତନା ରେ ଯୋଉ ସଦଭାବନା ର ଅଭିଳାଷ ଥିଲା ତାହା ଆହୁରି ତିବ୍ର ହୋଇଥାଏ | କିନ୍ତ ଯଦି ଚେତନା ରେ ଦୁର୍ଭାବନା ସେ ବ୍ଯକ୍ତି ପାଇଁ ଆଉ ଶରୀର ରୁ ସମାଜ କୁ ଦେଖାଇବା ପାଇଁ କର୍ମ ତେବେ ସେହି କର୍ମ କୁ ଦୁସ୍କର୍ମ ଭାବେ ଦେଖେ ପ୍ରକୃତି |

ବ୍ଯାବାହାରିକ ଯଗତ ରେ ଶରୀର ର କର୍ମ ପାଇଁ ଆଇନ ଅଛି, ତ କିଛି ନୀତିହୀନ କର୍ମର ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ ଫଳ ନ୍ୟାୟାଳୟ ଦେଇଥାଏ | ଅନେକ ସମୟରେ ତ କେତେ ନିର୍ଦୋଷ ମଣିଷ ଙ୍କୁ ଦଣ୍ଡ ମିଳିଥାଏ ଏବଂ ଅଧିକାଂଶ ସମୟରେ ଦୋଶୀ ଆଇନ ହାତରୁ ଖସି ଯାଇଥାଏ | କିନ୍ତ ଏହା କେବଳ ବାହ୍ୟସ୍ତରୀୟ ମାନବ ଗଠିତ ନୀୟମ ଜାହାର ଦାଏରା ରେ ଭୌତିକ ଶରୀର ଆସେ |

ପ୍ରକୃତ ନୀୟମ ହେଉଛି ପ୍ରକୃତି ର ଯେଉଁଠି ମନ ଓ ଚିତ୍ତ ର କର୍ମ କୁ ଦେଖା ଯାଏ | ବ୍ଯାବହାରିକ ଜଗତ୍ ରେ ଜଣେ ଦୋଶୀ ଆଇନ ରୁ ବଞ୍ଚି ଜାଇ ପାରେ କିନ୍ତ ସେଠି ଖସିବାର ସମ୍ଭାବନା ନାହିଁ | ମନ ର ଦୁସ୍କର୍ମ ର ଫଳ ତାକୁ ମିଳିବ ହି ମିଳିବ, ଯଦ୍ଯପି ଏହି ଜନ୍ମ ରେ ନୁହେଁ ତ ଆଗାମୀ କୌଣସି ଜନ୍ମ ରେ | କେବଳ ତାହା ହି ନୁହେଁ ମନର କୁଶଳ କର୍ମ ର ପୁରସ୍କାର ଭି ମିଳେ ପ୍ରକୃତି ର ଆଇନ ବ୍ଯବସ୍ଥା ରେ | ଏହି ନିୟମ ର ଅନୁଭୁତି ଆମେ ପ୍ରତି ଦିନ୍ କରିଥାଉ, ଚିତ୍ତ ଯେବେ ମଲି ହେଇଯାଏ ଯେଭଳି କି କ୍ରୋଧ କିମ୍ବା ଭୟ ଉଯାଗ୍ର ଏଚ ତ ତୁରନ୍ତ ଅଶାନ୍ତି, ବ୍ଯସ୍ତତା, ବ୍ଯାକୁଳତା ର ଅନୁଭୁତି ହୁଏ | ଏବଂ ଯେବେ ସଦଭାବନା, କରୁଣା ଉଜାଗର ହୁଏ ତ ମନ ଅତ୍ଯନ୍ତ ଶାନ୍ତ ହୋଇ ଯାଏ |

ପଞ୍ଚ କୋଶ

ଏଭଳି କାହିଁକି, ମନ କୁ ପ୍ରାଧାନ୍ଯ କାହିଁକି ଦେଇଛି ପ୍ରକୃତି ? ଏହି ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠିବା ସ୍ୱାଭାବିକ | ସାଧକ କୁ ସଙ୍କା ରେ ରହିବା କଥା ନୁହେଁ କି କୌଣସି ମନ୍ତବ୍ଯ କୁ ଅନ୍ଧ ଭାବେ ସ୍ବୀକାର କରିବା କଥା ନୁହେଁ | ଏହାର ଉତ୍ତର ତୈତ୍ତିରୀୟ ଉପନିଷଦ ରୁ ମିଳି ଅଛି |

ମାନବ ୫ଟି କୋଶ ରୁ ଗଢା ହେଇଥାଏ | ପ୍ରଥମ କୋଶ ହେଉଛି ଅନ୍ନମୟ, ଏହା ଏହି ସ୍ଥୂଳ ଶରୀର | ଏହା ଅନ୍ନ ରୁ ହି ଗଢୀତ, ଅନ୍ନ ର ଗ୍ରହଣ ଦ୍ବାରା ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ ଏବଂ ଅନ୍ନ ଗ୍ରହଣ ନ କଲେ ଏହାର କ୍ଷୟ ହୁଏ | ଏହି କୋଶ ରେ ପଞ୍ଚ ମାହଭୁତ କିଛି ନିର୍ଧିଷ୍ଟ କାଳ ପାଇଁ ଏକତ୍ର ହୋଇ ରୁହନ୍ତି ଏବଂ ପ୍ରାଣ ଚାଲିଗଲେ ସେହି ମାହଭୁତ ଫୁଣି ପ୍ରକୃତି କୁ ଫେରିଯାଇଥାନ୍ତି |

ଦ୍ୱିତୀୟ କୋଶ ହେଉଛି ପ୍ରାଣମୟ କୋଶ | ଏହି କୋଶ ପ୍ରାଣ ରୁ ଗଠନ ହୋଇଥାଏ | ଏହାର ପ୍ରବାହ ଦ୍ବାରା ହି ଅନ୍ନମୟ କୋଶ କାର୍ଯ୍ଯ କରିପାରେ | ବ୍ରହ୍ମାଂଡ ର ସୁକ୍ଷ୍ମ ଶକ୍ତି ହି ପ୍ରାଣମୟ କୋଶ ରେ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇ ଜୀବିତ ରଖିଥାଏ ମାନବ କୁ |

ମନୋମୟ କୋଶ ହେଉଛି ତୃତୀୟ କୋଶ | ଏହା ପ୍ରାଣ ରୁ ଭି ଆହୁରି ସୁକ୍ଷ୍ମ | ମନ ର ଚିନ୍ତା, ଅଭିଲାଶା, ଭାବ ଇତ୍ଯାଦି ସବୁ ଏହି କୋଶ ର କାର୍ଯ୍ଯ କାରିତା |

ଚତୁର୍ଥ କୋଶ ହେଉଛି ବିଜ୍ଞାନମୟ କୋଶ | ଏହା ହେଉଛି ମନ ଠୁ ଭି ଆହୁରି ସୁକ୍ଷ୍ମ ଏବଂ ବୁଦ୍ଧି ର କାର୍ଯ୍ଯ କରିଥାଏ |

ପ୍ରାଣମୟ, ମନୋମୟ ଓ ବିଜ୍ଞାନମୟ କୋଶ ମିଶି ସୁକ୍ଷ୍ମ ଶରୀର ହେଇଥାନ୍ତି, ଯାହା କି ଶରୀର ର ମୃତ୍ଯୁ ସାଙ୍ଗେ କ୍ଷୟ ହୁଅନ୍ତି ନାହିଁ | ଏବଂ ଅନ୍ନମୟ କୋଶ ର ମୃତ୍ଯ ପଶ୍ଚାତ ଏହି ସୁକ୍ଷ୍ମ ଶରୀର ଆହୁରି ଏକ ଅନ୍ନମୟ କୋଶ ଧାରଣ କରି ଦିଏ | ଏହି ସୁକ୍ଷ୍ମ ଶରୀର ସେବେ ପର୍ଯ୍ଯନ୍ତ ଚାଲିଥାଏ ଯେପର୍ଯ୍ଯନ୍ତ ପ୍ରାଣୀ ମୁକ୍ତ ଅବସ୍ଥା ରେ ପହଞ୍ଚି ନାହିଁ |

ତ ଏବେ ବିଚାର କରନ୍ତୁ, ଅନ୍ନମୟ କୋଶ କିମ୍ବା ସ୍ଥୁଳ ଶରୀର ତ ମୃତ୍ଯ ପରେ ନଷ୍ଟ ହେଇଯିବ ଓ ତା ସହିତ ତାର ସବୁ କୁଶଳ, ଅକୁଶଲ କର୍ମ ଭି ନଷ୍ଟ ହେଇ ଯିବ | କିନ୍ତ ମନ ଓ ବୁଦ୍ଧି ର କର୍ମ ମୃତ୍ଯ ପରେ ଭି ସମ୍ମତ ହୋଇ ରହିବ | ସେଥିଲାଗି ଜ୍ଞାନୀ ମାନେ କହିଲେ ଧନ, ସଂପତ୍ତି, ପରିବାର, ଏ ଶରୀର ସବୁ ଚାଲିଯିବା କିନ୍ତ ତୁମ କର୍ମ ବଞ୍ଚି ରହିବ |

ଏହି ଚାରଟି ବ୍ଯତିତ ଆହୁରି ଏକ କୋଶ ଅଛି ଯାହାକୁ ଆନନ୍ଦ ମୟ କୋଶ କୁହାଯାଏ | ଏହା ପ୍ରାଣୀ ର କାରଣ ଶରୀର | କିନ୍ତ ଏହାର ଚର୍ଚା ଅନ୍ଯ କୌଣସି ସମୟରେ କରିବା |

ଆହୁରି ଏକ ମହତ୍ୱପୁର୍ଣ ତଥ୍ଯ ଜେ "ମୁଁ" ଯୋଉ ଅସ୍ତିତ୍ୱ ସେ ଏ ୫ଟି କୋଶ ରୁ କେହି ଭି ନୁହେଁ | ସେ "ମୁଁ " , ଅହମ ଭି ନୁହେଁ, ସେ ତାହା ଯିଏ କି ଏହି ସବୁ କୋଶ ଗୁଡିକଙ୍କୁ କ୍ଷମତା ପ୍ରଦାନ କରେ ଏବଂ ଅନୁଭୁତି ନିଏ |

କର୍ମ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ

ଭାରତ ବର୍ଷ ରେ ଜନ୍ମିତ ପ୍ରତ୍ଯେକ ଧର୍ମ, ହିନ୍ଦୁ, ବୌଦ୍ଧ, ଜୈନ ଓ ସିଖ, ସମସ୍ତଙ୍କର ମାନ୍ଯତା ଓ ଦର୍ଶନ ସାସ୍ତ୍ର ରେ ଭିନ୍ନତା ଥାଇପାରେ କିନ୍ତ ସମସ୍ତେ କର୍ମ ର ସିଦ୍ଧାନ୍ତ କୁ ସ୍ୱିକୃତି ଦେଇଛନ୍ତି | ଏହା କୁହାଯାଏ ଜେ କର୍ମ ର ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଏତେ ବିସ୍ତିର୍ଣ ଜେ ଏହାର ସମ୍ପୂର୍ଣ ବୋଧ କେବଳ ଏକ ମୁକ୍ତ ପ୍ରାଣୀ କୁ ହି ହେଇ ପାରେ | କିନ୍ତ ସରଲ ଭାଷା ରେ ଏହି ସିଦ୍ଧାନ୍ତ କୁ ଯଦି ବୁଝିବା ତ ତାହା ହେଉଛି ଯେଉଁ ଭଳି ମଞ୍ଜି ରୋପଣ କରିବା ସେହି ଭଳି ଫଲ ପାଇବା |

ଯଦି କର୍ମ ଟି କୁଶଳ ତେବେ ତାହାର ସୁଖ ଦାୟକ ଫଲ ଆସିବ ଏବଂ ଯଦି କାର୍ଯ୍ଯ ଟି ଅକୁଶଲ ତେବେ ତାର ପରିଣାମ ଦୁଃଖ ଦାୟକ ଆସିବ | ଅକୁଶଳ କର୍ମ ତାହା ଯାହା ନିଜର ଆଉ ଅନ୍ୟ ପ୍ରାଣୀ ର ହାନି କରେ | ଓ କୁଶଳ କର୍ମ ତାହା ଯାହା ନିଜର ଭି ଆଉ ଅନ୍ୟ ର ଭି ମଙ୍ଗଳଦାୟକ |

ଜେ ଭଳି ଗୋଟେ ମଞ୍ଜି ରୁ ଅନେକ ଫଳ ଆସେ ଆଉ ସେ ଅନେକ ଫଳ ରୁ ଫୁଣି ଅସଙ୍ଖ୍ଯ ମଞ୍ଜି, ସେହିଭଳି ମନର ଗୋଟେ କର୍ମ ରୁ ଅସଙ୍ଖ୍ଯ ଫଳ ଆସିଥାଏ | ମନୋମୟ କୋଶ ରେ ଆମର ଅସଙ୍ଖ୍ଯ ଜନ୍ମ ର କର୍ମ ସମ୍‌ସ୍କାର ସବୁ ସଂଗ୍ରହୀତ ହୋଇ ଅଛନ୍ତି|ଏହି ଜନ୍ମରେ ଏହି ଶରୀର ଯେତିକି ସୁଖଦ ହେଉ ଦୁଃଖଦ ହେଉ ଫଳ ଭୋଗିଥାଏ ଏବଂ ଶରୀର, ବାଣୀ ଓ ମନ ରୁ ମନ ର ନୁଆ କର୍ମ କରି ଚାଲେ | ଏବଂ ଏହି ନୁଆ କର୍ମ ସବୁ ସମସ୍କାର୍ ହୋଇ ଫୁଣି ସଂଗ୍ରହୀତ କର୍ମ ଗୁଡିକଙ୍କରେ ଯାଇ ଯୋଡି ହୁଏ | ଯେପର୍ଯ୍ଯନ୍ତ ସେହି କର୍ମ ସମ୍‌ସ୍କାର ସରି ନାହିଁ ସେବେ ପର୍ଯ୍ଯନ୍ତ ପ୍ରାଣୀ ଜନ୍ମ ନେଇ ଚାଲିଥିବ |

ଏହି ବିଷୟରେ ମା ଶାରଦା କହିଲେ ଜେ ମାନି ନିଅ ସବୁ ସମ୍‌ସ୍କାର ସରି ଯାଇଛି ଆଉ କେବଳ ଗୋଟେ ରଶଗୋଳା ଖାଇବାର ତୃଷ୍ଣା ରହି ଯାଇଛି, ତେବ ଭି ତାର ଭୋଗ ବିଳାଶ ପାଇଁ ଫୁଣି ଜନ୍ମ ନେବାକୁ ହେବ | ଏବଂ ଥରେ ଜନ୍ମ ନେଲା ମାନେ ଫୁଣି ସେହି ଚକ୍ର ରେ ପଡି ଯିବ ପ୍ରାଣୀ |

କିଭଳି ବାହାରିବ ଏହି ଚକ୍ରବ୍ଯୁହ ରୁ ପ୍ରାଣୀ ? ଏହା କିଛି ଦୁର ପର୍ଯ୍ଯନ୍ତ ସ୍ପଷ୍ଟ ହେଇ ଥିବ ଜେ ପ୍ରକୃତ ଜ୍ଞାନ ବିନା ମୁକ୍ତି ପାଇବା କେତେ କଷ୍ଟ କର | ଏହି ସବୁ ଜ୍ଞାନ ରୁ ବଞ୍ଚିତ ରହି ମଣିଷ ଶରୀର କୁ ସବୁଠୁ ସ୍ରେଷ୍ଠ ଭାବି ନେଇ କର୍ମ କରି ଚାଲେ | ସମାଜ ରେ କେବଳ ନିଜ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ସ୍ଥାପନା ପାଇଁ ଦେଖାଣିଆ କର୍ମ କରେ କିନ୍ତ ମନ ର ସ୍ୱଭାବ ରେ କିଛି ବଦଳ ଆସେ ନାହିଁ | ଯେଉଁ କ୍ରୋଧ, ବାସ୍ନା, ଭୟ, ଲୋଭ, ମୋହ ଇତ୍ଯାଦି କୁ ନେଇ ଜନ୍ମ ହୋଇଥାଏ ସେହି ସବୁ କୁ କମ କରିବା ଅପେକ୍ଷା ତାକୁ ବଢ଼ାଇବାରେ ମୁଲ୍ଯବାନ ମଣିଷ ଜୀବନ ନଷ୍ଟ କରି ଦିଏ | ଏହି କ୍ଳେଶ ଗୁଡିକର କ୍ଷୟ ନ ହେଉଛି ଯଦି ତୁମର ଘର, ଦ୍ୱାର, ପରିବାର, ସମ୍ପତି, ଡିଗ୍ରୀ, ଉଚ୍ଚ ଚାକିରି, ସମାଜ ରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ର ମୁଲ୍ଯ କଣ ରହିଗଲା | କିଛି ବର୍ଷରେ ସବୁ ଛାଡି ବାକୁ ପଡିବ ଆଉ ଫୁଣି ଆଉଥରେ ସବୁ ଆରମ୍ଭରୁ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ |

ତ ଜଣେ ଆଗ୍ରହି ସାଧକ ପାଇଁ ଏହି ଚକ୍ରବ୍ଯୁହ ରୁ ବାହାରିବାର କେବଳ ଗୋଟିଏ ବାଟ ଓ ତାହା ହେଉଛି ମନ ନିର୍ମଳ ଓ ଚିତ୍ତ ଏକାଗ୍ର କାର୍ଯ୍ଯ କୁ ପ୍ରାଧାନ୍ଯ ଦେବା ଓ ଏ ମଣିଷ ଜୀବନର ଭରପୁର ଉପଯୋଗ କରିବା | କାରଣ ଚିତ୍ତ ନିର୍ମଳ ଓ ଏକାଗ୍ରତା ର କାର୍ଯ୍ଯ ଯେଭଲିକି ଜ୍ଞାନ, ଧ୍ଯାନ, ଭକ୍ତି ଓ କୁଶଳ କର୍ମ ଦ୍ୱାରା ହି ସଙ୍ଗ୍ରହିତ କର୍ମ ସମ୍‌ସ୍କାର କ୍ଷୟ ହୁଏ ଓ ନୁଆ କର୍ମ ସମ୍‌ସ୍କାର ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ନାହିଁ | ବାକି ବ୍ଯାବହାରିକ ଯଗତ ର କାର୍ଯ୍ଯ କଳାପ କୁ କର୍ମ ଯୋଗରେ ପରିଣୀତ କରିବା |

କର୍ମ ଯୋଗ

ଯଥାରୀତି ଯଦି ବ୍ଯାବହାରିକ ଯଗତ ର କାର୍ଯ୍ଯ ଗୁଡିକ କରିଚାଲିବା ତେବେ ତାହା ସବୁ କର୍ମ ସମ୍‌ସ୍କାର ରେ ପରିଣୀତ ହୋଇ ତାର ଫଳ ନିଶ୍ଚୟ ଦେବ | କିନ୍ତ ସେହି ସବୁ କର୍ମ ଗୁଡିକ ଯଦି କର୍ମ ଯୋଗ ଭାବରେ କରିବା ତେବେ ତାହା ସଙ୍ଗ୍ରହିତ କର୍ମ ଗୁଡିକରେ ଜାଇ ଆଉ ଯୋଡି ହେବ ନାହିଁ | ତ କିଭଳି କରିବା କର୍ମ ଯୋଗ ?

ଏହାର ଉତ୍ତର ବୁଦ୍ଧଙ୍କ ସେ ଘୋଷଣା ରେ ଲୁଚି ରହିଛି | ତାହା ହେଉଛି ଅଭିଳାଷ ହି କର୍ମ | ଯଦି ଶରୀର ର ସବୁ କର୍ମ ନିଜ ସୁଖ କିମ୍ବା ଦୁଃଖ ରୁ ବଞ୍ଚିବା ଅଭିଲାଶା ରୁ ନ କରି କେବଳ ମୁକ୍ତି ର ଅଭିଲାଶା ରେ କରି ଚାଲିବା ତେବେ ତାହା କର୍ମ ଯୋଗ ହେଇ ଯିବ |

ଜେ କୌଣସି କର୍ମ କୁ ନିରିକ୍ଷଣ କରି ଦେଖିଲେ ପାଇବା ଜେ ତାହାର ୩ଟି ଅଂଶ ଅଛି |

୧. କର୍ତା - ଯେମିତି ଆମେ ବୁଝିଲେ ଜେ ବାସ୍ତବିକ କର୍ମ ମନ ର କର୍ମ | ତ କର୍ତୁତ୍ୱ ଭାବ ହେଉଛି କର୍ତା | ତୁମେ ଜେ କୌଣସି କାର୍ଯ୍ଯ କରୁଛ ତ ଏହି ଭଳି ପ୍ରତୀତ ହୁଏ ଜେ "ମୁଁ ", ଏହି କାର୍ଯ୍ଯ କରୁଛି |

୨. କ୍ରିୟା - ଦ୍ୱିତୀୟ ଅଂଶ ହେଉଛି ସେହି କ୍ରିୟା |

୩. ଭୋକ୍ତା - ଅନ୍ତିମ ଅଂଶ ହେଉଛି ଭୋକ୍ତୃତ୍ୱ ଭାବ | ଯେଉଁ କାର୍ଯ୍ଯ ଟି ମୁଁ କରି ଅଛି ସେହି କାର୍ଯ୍ଯ ର ଫଲ "ମୁଁ" ଭୋଗିବୀ | ତାହା ଉପରେ ମୋର ଅଧିକାର | ଏହା ଅଲଗା କଥା ଜେ ମଣିଷ ସୁଖଦ ଫଲ ଆସିଲେ ତାର ଅଧିକାର ସ୍ଥାପନ କରେ କିନ୍ତ ଦୁଃଖଦ ଫଳ ଆସିଲେ ୟା ତା ମୁଣ୍ଡରେ ବୋଳି ବାକୁ ଲାଗି ଯାଏ | ଏହା ମନର ପ୍ରାକୃତିକ ସ୍ୱାଭାବ |

ତ ନିଜକୁ କର୍ତୃତ୍ୱ ଓ ଭୋକ୍ତୃତ୍ୱ ଭାବ ରୁ ଯଦି ମୁକ୍ତ କରାଇପାରିଲେ ତେବେ ସଂସାର ର କର୍ମ ଗୁଡିକ ଆମକୁ ଆଉ ବନ୍ଧନ ରେ ବାନ୍ଧିବ ନାହିଁ, ଆଉ ନୁଆ କର୍ମ ସମ୍‌ସ୍କାର ବନିବ ନାହିଁ | କେବଳ ତାହା ହି ନୁହେଁ ସେହି କର୍ମ ଯୋଗ ଭାବରେ କରିବା ଦ୍ୱାରା ମଧ୍ଯ ସଙ୍ଗ୍ରହିତ କର୍ମ ଗୁଡିକ କ୍ଷୟ ହୋଇ ଚାଲିବ | ତ ନୁଆ କର୍ମ ସୃଷ୍ଟି ହେଉ ନାହିଁ ଓ ପୁରୁଣା କ୍ଷୟ ହୋଇ ଚାଲିଛି, ମିଳିଗଲା ମୁକ୍ତି ର ରାସ୍ତା |

କର୍ତା ଓ ଭୋକ୍ତା ଭାବ ରୁ ମୁକ୍ତ ହେବାର ଦୁଇଟି ଉପାୟ | ପ୍ରଥମ ଜଣେ ଜ୍ଞାନୀ, ଜ୍ଞାନ ଯୋଗର ସାହାଜ୍ୟ ନେଇ ନିଜକୁ ସାକ୍ଷୀ ଭାବ ରେ ସ୍ଥିତ କରେ | ଏହି ଅବସ୍ଥା ରେ ସେ ନା ନିଯକୁ ଶରୀର ମାନେ ଓ ନା ହି ମନ | ସେ ଶରୀର, ବଚନ ଓ ମନ ର ସବୁ କର୍ମ କୁ ଦ୍ରଷ୍ଟା ଭାବେ ଅନୁଭୁତି କରେ | କିନ୍ତ ଏହା ଅନେକ ସମୟ ର ସାଧନା ଦ୍ବାରା ସମ୍ଭବ ହୋଇ ପାରି ଥାଏ |

ଆଉ ଏକ ଉପାୟ ହେଉଛି ସବୁ କର୍ମ ର କର୍ତୁର୍ତ୍ୱ ଓ ଭୋକ୍ତୁର୍ତ୍ୱ ନିଜ ଆରାଧ୍ଯ ଙ୍କୁ ସମର୍ପଣ କରିବା | ଏହି ପ୍ରଣାଳି ରେ ଭକ୍ତ ଏହି ଭାବ ରେ ଯିଏ ଜେ ତାର ଶରୀର, ବଚନ ଓ ମନ ର ସଂଚାଳନ ଭଗବାନ କରୁଛନ୍ତି | ସେ କେବଳ ତାଙ୍କର ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ପାଲନ କରୁଛି | ଏହା ମଧ୍ଯ ଉଚ୍ଚ ସ୍ଥିତି ଆଉ ଅନେକ ସାଧନା ପରେ ଆସେ |

ଆଉ ଏକ ଉପାୟ ହେଉଛି ତୁମେ ଯାହା ଭି କାର୍ଯ୍ଯ କରିବ ତାହା ଭଗବାନଙ୍କ ପାଇଁ କରିବ | ଖାଦ୍ଯ ଖାଉଛ ତ ତାଙ୍କରି ପାଇଁ ଖାଉଛ, ପିଲା ଙ୍କୁ ସ୍କୁଲ୍ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରୁଛ ତ ତାଙ୍କରି ପାଇଁ କରୁଛ |

ତ କର୍ମ ଯୋଗ ରେ ପୁଷ୍ଟ ହୋଇଗଲେ ଜଣେ ସାଧକ ପାଇଁ ଆଉ ସାଧନା ର ଭିନ୍ନ ସମୟ ଏବଂ ବ୍ଯାବହାରିକ ଜୀବନ ର ଭିନ୍ନ ସମୟ ରହିଯିବ ନାହିଁ | ସାଂସାରିକ ଜୀବନ ର ସଂଘର୍ଷ ଗୁଡିକ ମଧ୍ଯ ଧୀରେ ଧୀରେ ଦିବ୍ଯତା ରେ ପରିଣୀତ ହେବ |

ମଙ୍ଗଳ କାମନା |

କର୍ମ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଓ କର୍ମ ଯୋଗ